Republiek van licht: niet alle kinderen zijn onschuldig

De Spaanse auteur Andrés Barba won de Premio Herralde voor Republiek van licht – een politieke roman waarin hij onderzoekt hoe een (collectieve) waarheid tot stand komt. In het verhaal verschijnen opeens 32 kinderen in een klein tropisch stadje. Niemand weet wie deze kinderen zijn en ze spreken een onbegrijpelijke taal. Ze hebben honger, zijn gewelddadig en hebben een ontregelend effect op de bewoners van het stadje. Twintig jaar later kijkt een gemeenteambtenaar terug op de chaos die de kinderen wisten te veroorzaken. Wat was er eigenlijk aan de hand?

Zoektocht naar de waarheid

Republiek van licht vertelt een zeer intrigerend verhaal. Ik wilde koste wat het kost ontdekken wat er precies had plaatsgevonden in San Cristóbal. Maar niet alleen het wat, ook het waarom speelde parten. Hoe heeft het zo ver kunnen komen? Sowieso is het verhaal zeer verslavend geschreven, omdat de auteur soms wat op de zaken vooruit loopt en een puntje van de sluier licht. Zo weet je dat bepaalde personages zullen sterven, maar hoe dat gebeurt zul je later pas ontdekken. Dat maakt het verhaal spannend, net als de onheilspellende sfeer.

Datgene wat ons buitensluit fascineert ons, maar die fascinatie is geen garantie voor een logische manier van denken.

Desalniettemin is het geen eenvoudig boek om te lezen. Onze naamloze gemeentebeambte baseert zich voor zijn verhaal op nieuwsartikelen, rapporten, psychologische verslagen, tv-uitzendingen en zijn eigen herinneringen. Dit maakt het verhaal hier en daar wat droog en afstandelijk. Je leest niet over gevoelens, maar over feiten die het hoofdpersonage verzamelt. Centraal lijkt de vraag te staan: wat is er daadwerkelijk gebeurd? Maar ook: Hoe kunnen we de waarheid reconstrueren?

Wat maakt dat onze waarneming zich op bepaalde beelden concentreert en niet op andere? Het zou een troostende gedachte zijn dat ons geheugen even willekeurig is als onze smaak, dat het net zo lukraak herinneringen uitkiest als onze smaak bepaalt dat we vlees lekker vinden maar schaaldieren niet, en toch is er iets wat ons verzekert dat het geheugen ook, of beter gezegd juist aan een bepaalde code beantwoordt, een code die verre van toevallig is en ontcijfert moet worden.

Filosofie in romanvorm

De zinnen van Andrés Barba zijn soms wat aan de lange kant, maar dit wordt gecompenseerd door extreem korte hoofdstukken. De geoefende lezer zal echter vooral genieten van de prachtige filosofische inzichten die de Spaanse auteur je op een presenteerblaadje aanbiedt.

Soms lijkt het alsof je aan boord van een machtige onderzeeër moet gaan om de diepten van de menselijke ziel te bereiken, maar vervolgens vind je jezelf terug in een badkuip terwijl je in een duikpak kopje-onder probeert te gaan.

Met Republiek van licht zet Andrés Barba de lezer aan het denken. Zijn kinderen altijd onschuldig en goed? En is het mogelijk de verschillen tussen volwassene en kind te overbruggen om elkaar écht te begrijpen?

Voor kinderen is de wereld een museum en de volwassen suppoosten mogen dan het merendeel van de tijd liefdevol zijn, dat neemt niet weg dat zij wel degenen zijn die de regels bepalen: alles is log, alles heeft altijd al bestaan en is ouder dan de kinderen zelf. In ruil voor liefde moeten ze de mythe van hun onschuld in stand houden. Ze moeten niet alleen onschuldig zijn, ze moeten er ook naar handelen.

Feit of fictie

Naast alle feitelijkheden krijgt Republiek van licht ook een klein snufje magisch realisme, wanneer de plaatselijke kinderen in contact komen  met de 32. Alsof de auteur wil zeggen dat ook hij de grens tussen feit en fictie maar moeilijk weet te liggen. In een roman waar de hoofdpersoon zo hard op zoek gaat naar de werkelijkheid, zorgt dit voor een prachtig contrast.

Met magie is het al net zo als met liefde: wie denkt dat hij gelovig of verliefd is, wordt dat uiteindelijk echt en wie aan dat soort gevoelens twijfelt, drukt ze zelf de kop in, en die paradox werpt ons altijd terug op de vraag wie we zouden zijn als we er wel in hadden geloofd.

Andrés Barba onderzoekt in Republiek van licht de sociale constructie van de waarheid. Het voorval met de 32 kinderen zorgt voor een onheilspellende sfeer en stelt de onschuld van kinderen in het algemeen in vraag. Tijdens het lezen wil je voortdurend weten hoe het verhaal zal aflopen. Een aanrader voor mensen die zich graag aan het denken laten zetten door een roman.