Zwijg, allochtoon!: geldt vrijheid van meningsuiting voor iedereen?

Titel
Zwijg, allochtoon!
Auteur
Rachida Lamrabet
Uitgeverij
Epo
Jaar
2017
Pagina's
175

In Zwijg, allochtoon! brengt Rachida Lamrabet drie gevoelige onderwerpen samen: gender, religie en de grenzen van onze vrijheden. Ze onderzoekt of de vrijheid van meningsuiting voor iedereen geldt. Veranderen de regels als mensen van een andere origine zich in het politieke of artistieke debat mengen? Kan ‘allochtone’ kunst wel kunst zijn? En hoe wordt het vrouwenlichaam ingezet in de strijd om de vrijheid? Zwijg, allochtoon! is een krachtig pamflet van een sterke vrouw. Het essay leest vlot en geeft nieuwe inzichten. Vooral het deel over de Wittewereldmedia vond ik erg interessant en herkenbaar. Je zou willen dat een boek als deze niet geschreven zou moeten worden – dat diversiteit en gelijkheid gevierd werden in onze huidige maatschappij. Maar helaas is er nog een lange weg te gaan. Ik ben blij Rachida Lambaret zich hard maakt voor de strijd naar gelijkheid in onze samenleving.

Zwijg, allochtoon! - Rachida Lamrabet

Deze samenleving behoort ons allemaal toe. Aan u en aan mij.

In maart 2017 zegt Rachida Lamrabet in een interview met Knack dat ze ‘niet voor de boerka is, maar ook niet voor een boerkaverbod’. Aanleiding voor het interview is het filmscenario over dit thema, dat ze op vraag van de KVS en het Goehte Instituut van Washington heeft geschreven. Nooit had ze verwacht dat dit filmscenario en het interview zouden leiden tot haar ontslag bij Unia, het Interfederaal Gelijkekansencentrum, waar Lamrabet als juriste werkte. Ze is niet de eerste persoon met een migratieachtergrond die haar ontslag krijgt vanwege een ‘afwijkende mening’. Vertrekkend vanuit deze boerka-affaire en haar eigen ervaringen gaat Rachida Lamrabet in Zwijg, allochtoon! op zoek naar de grenzen van de vrijheid van meningsuiting. Genieten mensen met een andere origine deze vrijheid ook?

Hoewel Zwijg, allochtoon start vanuit een persoonlijke zoektocht, stelt Lamrabet een universeel probleem aan de kaak. Waarom heerst in het Westen de overtuiging dat ‘onze manier van leven superieur is aan alle andere’? Volgens Rachida Lamrabet is er nood aan de politiek-filosofische erkenning dat migratie en diversiteit deel uitmaken van onze collectieve, gedeelde identiteit. De schrijfster is voorstander van een open debat en het standpunt dat kunst mag provoceren. Kunst mag de samenleving kritisch in beeld brengen. En dat is wat Lamrabet deed in het filmscenario dat ze schreef voor het Plurality of Privacy Project. Een filmscenario dat leidde tot haar ontslag. Hoewel dit ontslag aan bod komt in Zwijg, allochtoon! is het boek geen reconstructie van deze periode.

Wat ik wel wil met dit boek is proberen te begrijpen waar deze reacties vandaan komen en wat ze zeggen over onze samenleving als iemand zoals ik, met mijn naam en mijn achtergrond, een artistiek project over de islamitische gezichtssluier maak en vervolgens dit project toelicht in een interview.

Rachida Lamrabet
Rachida Lamrabet schreef ook de fantastische verhalenbundel Een kind van God, waarin ze de diversiteit van onze samenleving toont.

Er zijn nog taboes in onze wereld.

Rachida Lamrabet betoogt dat bij veel mensen de overtuiging leeft dat literatuur een westerse uitvinding is. Net als het humanisme, de gendergelijkheid en de vrijheid van meningsuiting bijvoorbeeld.

Moslims schrijven geen fictie. Moslims hebben enkel het woord van God en buiten de Koran is er niets.

Tegelijkertijd blijft de auteur ontzettend dicht bij zichzelf. Wie bepaald eigenlijk haar identiteit? De buitenstaanders? De instelling waar ze voor gewerkt heeft? De overheid? De opiniemakers?

Ik ontken mijn achtergrond niet. Ik ben wie ik ben. Maar ik heb altijd geloofd dat los van de verschillen en de diversiteit die wij allemaal in ons dragen en die ons ook uniek maakt, er ook een gedeelde, gemeenschappelijke menselijkheid is. Voor mij is literatuur in staat om onze verschillen in beeld te brengen en tegelijkertijd die specifieke identiteit te ontstijgen en ons een mens te tonen die in wezen niet zo heel veel verschilt van alle andere mensen.

Ook het moederschap van Rachida Lamrabet speelt een belangrijke rol in dit boek. Haar kinderen moeten opgroeien in een wereld van onrecht, discriminatie en racisme.

Ik maakte mijn kinderen wel duidelijk dat zij de onrechtvaardige manier waarop deze wereld functioneert niet moeten aanvaarden. Er is een andere wereld mogelijk. Ik drukte hen dat op het hart, maar was zelf niet overtuigd van mijn woorden.

Zwijg, allochtoon! - Rachida Lamrabet

De media leven nog altijd in de ontkenning dat de wereld daarbuiten niet wit is.

Het hoofdstuk ‘Macht, identiteit en het vrije woord’ biedt onderdak aan een zeer interessante paragraaf over de Wittewereldmedia. Lamrabet vertelt dat ze zelf nauwelijks televisie kijkt. De wereld die haar via het scherm wordt voorgeschoteld strookt immers niet met de werkelijkheid. Ze vraagt zich af waarom er zo weinig mensen uit etnisch-culturele minderheden op televisie te zien zijn. Waarom de superdiversitieit in geen programma of serie in beeld gebracht wordt.

Ik kan het niet verdragen een wereld voorgespiegeld te krijgen die niet strookt met de werkelijkheid. Een wereld bevolkt met witte nieuwsankers die nieuws brengen op de leest van witte mensen. Een wereld waar witte acteurs de hoofdrol spelen in verhalen over en van witte mensen.

Ook spreekt ze over de situatie achter de schermen. Over hoe redacties vaak ontzettend wit zijn en de gênante argumenten waarmee mediamakers witte redacties verdedigen. Aangezien ik zelf werkzaam ben in de televisiesector ben ik me uitermate bewust van de witte bubbel waarin de vele journalisten en redacteurs zich bevinden – alsook de laffe argumenten die gebruikt worden om deze witte bubbel te behouden. Een pijnlijke observatie van mijn werkomgeving waar ik me iedere dag bewuster van lijk te worden.

Vrouwland - Rachida Lamrabet
Voor haar debuutroman Vrouwland mocht Rachida Lamrabet in 2007 meteen de Debuutprijs in ontvangst nemen.

Het patriarchaat heeft kleur noch religie.

Rachida Lamrabet brengt als schrijfster realiteiten die niet vaak belicht worden onder de aandacht. Ze gebruikt haar artistieke vrijheid om de stem die aan de rand van onze samenleving staat naar het midden te trekken – naar het midden van de fictie die ze schrijft. Ze wil haar lezers laten beseffen dat ‘die persoanges met die exotische namen en gebruiken’ gewoon mensen zijn. En dat hun dilemma’s en wereldse beslommeringen niet zo heel erg veel verschillen van de dilemma’s en beslommeringen waarmee de lezer zelf geconfronteerd wordt. In Zwijg, allochtoon! pleit Lamrabet voor de noodzaak van verschillende stemmen, zowel in de media als in de literatuur en in de kunst.

De noodzaak om zoveel mogelijk stemmen andere verhalen te laten brengen gaat verder dan de rijke diversiteit van onze complexe wereld. Het gaat over meer waarachtigheid, over meer nuance, over meer diepgang en het gaat om het aanwezig zijn en het gezien worden als volwaardige wereldburgers.

Zwijg, allochtoon! is een krachtig pamflet dat mij van begin tot eind wist te raken. Rachida Lamrabet toont aan dat niet iedereen in onze superdiverse samenleving dezelfde vrijheden geniet. Bovendien zien velen zichzelf niet weerspiegeld in de media, de literatuur of de kunsten, terwijl dat mij nu juist ontzettend belangrijk lijkt. Ik hoop dat Zwijg, allochtoon! kan bijdragen aan open debat over hoe migratie en diversiteit deel uitmaken van onze collectieve, gedeelde identiteit.

Zwijg, allochtoon! - Rachida Lamrabet

Meer leestips?

Schrijf je in voor de nieuwsbrief
en ontvang ongeveer maandelijks verse boekentips!