De stuurloze hoofdpersoon van Mensen zonder uitstraling leeft in de schaduw van haar moeder, een ontevreden actrice. Haar vader is hoofd van een psychiatrische inrichting. Psychopaten en depressieven raadt hij aan hun bezigheden in afgepaste tijdsblokken in te delen, zodat ze meer controle krijgen over hun bestaan. Zijn eigen dochter geeft hij hetzelfde advies, zodat haar leven weer ‘behapbaar’ wordt. Dat woord gebruikt hij graag. Jente Posthuma wist me enorm te raken met Mensen zonder uitstraling. Wat een indrukwekkend debuut. Prachtig geschreven, maar o zo triest.
Geen wonderkind
Het ik-personage uit Mensen zonder uitstraling leeft in de schaduw van haar overleden moeder, een ontevreden actrice. De actrice had te kampen met een minderwaardigheidscomplex en wilde zo graag een wonderkind. Wanneer haar moeder overlijdt aan kanker, blijft de ik-persoon over met haar vader. Een vader die iedere avond Patience speelt op zijn computer en tijdens het eten veel te veel smakgeluiden produceert.
Maar als je zelf mislukt bent, wordt je kind ook een beetje mislukt geboren. Dat is nu eenmaal zo. Mijn vader was ook al niet zo goed gelukt.
Ondertussen houdt het hoofdpersonage zich op met pyromanen, pedofielen, garagehouders, schrijvers en masseurs. Ze probeert krampachtig iets van haar leven te maken.
Het alledaagse leven
Mensen zonder uitstraling komt heel dichtbij in het beschrijven van alledaagse situaties. Volwassen worden, relaties en het moederschap – zomaar een greep uit de thematiek van het boek. We volgen de hoofdpersoon gedurende heel wat belangrijke momenten in haar leven. We lezen over haar als tiener, studente en volwassene. Ondanks alles wat ze meemaakt, blijft ze vaak passief en lijkt ze op een afstandje haar eigen leven waar te nemen.
Het boek bestaat uit korte hoofdstukken, met vaak hilarische titels. Het eerste hoofdstuk heet bijvoorbeeld ‘De pyromaan en zijn labrador’ en later lezen we ‘Arthurs kuchje’. De hoofdstukken lezen als korte verhalen, al heeft ieder van hen dezelfde hoofdpersoon.
Verdriet op afstand
Het boek is heel krachtig geschreven. Sober, maar de korte zinnen komen direct binnen. Door de zekere mate van afstandelijkheid tussen de lezer en het hoofdpersonage, ga je juist wel met haar meevoelen. Het verdriet is heel klinisch beschreven, alsof de ik-persoon hier zoveel mogelijk afstand van probeert te nemen. En juist dat raakt.
Dit zijn de beste jaren van mijn kont, dacht ik weemoedig, en ik doe er zo weinig mee.
Het verhaal is tegelijkertijd ook heel grappig. De grote afkeer van smakgeluiden of kuchjes, zelfreflectie en de bijzondere personages leiden tot heel wat absurde situaties. Dit maakt de jonge vrouw en haar vader ook realistisch. Het lijken geen verzonnen personages, maar normale mensen. Met normale hobby’s en normale ergernissen.
Vrouw zkt. levensdoel
Het ik-personage heeft weinig zelfvertrouwen en weet niet welke richting ze uit wil met haar leven. Ze is zoekende. Zo vertrekt ze bijvoorbeeld naar Parijs om een boek te schrijven. Het lukt niet. Een nieuwe deuk in haar eigenwaarde. Een nieuwe reden om zichzelf te verachten.
Die avond in bed staarde ik naar het plafond. Ik besta niet, dacht ik. Ik ben een verzinsel van anderen.
De cover van Mensen zonder uitstraling vind ik overigens ontzettend mooi. In dezelfde kleuren van de cover, is ook het boek gedrukt. Wat mij betreft hadden de letters niet blauw hoeven te zijn – ik vind het er mooi uitzien, maar lees toch liever zwarte letters op een witte achtergrond. Nu had ik soms wat moeite met lezen vanwege de kleurstelling.
Met Mensen zonder uitstraling geeft Jente Posthuma op prachtige wijze een gezicht aan mensen zoals jij en ik. Het alledaagse leven wordt op een sobere, doch ontroerende manier bezongen.
