De wafelfabriek: opstand van zoete bitterheid

De werknemers van de wafelfabriek leven al jaren op het ritme van hun wafelmachines. Tot op een dag Arka Narovski zich aandient, een charismatische en boomlange ex-militair. Niet lang na zijn entree leggen de werknemers plotseling de productie stil. Een opstand volgt. Maar tegen wie of wat precies, en waarom? De wafelfabriek gaat over het gemak waarmee mensen opkijken naar leiders. Over de wens om geleid (of zelfs misleid) te worden. Een interessant boek over “domme, domme, domme mensen”.

Verhaal in drie delen

De wafelfabriek is opgedeeld in drie delen. In het eerste deel leren we de routine van de fabrieksarbeiders kennen. Dag in dag uit controleren de vrouwen van de wafelfabriek de wafels die op de lopende band voorbijkomen. Wanneer er nieuwelingen in de fabriek verschijnen, houden ze weddenschappen over hoe lang deze of gene het vol zal houden. Maar dan verschijnt Arka Narovski en lijkt alles te veranderen.

De eerste keer dat Arka Narovski in de fabriek verschijnt, gonst zijn naam onmiddellijk door de werkhal. Alle hoofden draaien naar de trap, naar de man van bijna twee meter met zijn glimmende schedel en zijn gespierde bovenarmen.

De militair oogst respect met zijn verschijning en verhalen over zijn tijd in Afghanistan. In het tweede deel van het boek heeft Arka alle werknemers in zijn zak. Dit machtsgevoel zorgt ervoor dat hij de vrouwen en hun mannen tot het uiterste weet te brengen. Er wordt gestaakt, er gebeuren ongelukken en de fabriek vliegt in brand. Ook buiten de muren van de fabriek weet Arka de werknemers en hun gezinnen te beïnvloeden tot walgelijke daden.

In het laatste deel komt de opstand tot bedaren. Dit derde deel maakt op een mooie manier de cirkel rond. Ik was geraakt door de schijnbaar eenvoudige manier waarop Roman Helinski met taal speelt – zeker in het derde deel wordt dit heel mooi duidelijk gemaakt.

Gruwel en wanhoop

Hoewel de schrijfstijl van Helinski vlot leest, is het een verhaal dat tijd nodig heeft om te bezinken. Niet alleen door de gruwelen – ik las het boek soms echt met afschuw. Ook de manier waarop mensen zo gemakkelijk achter een charismatische leider gaan staan vertelt een interessant verhaal. Ik wilde de personages zo graag waarschuwen voor hun eigen stommiteiten. Hoe kun je zo kritiekloos naar een leider opkijken? Waarom laat je de mening van anderen jouw acties bepalen?

De wafelfabriek was soms wat gruwelijk en deed bij vlagen denken aan Lord of the Flies. Niet omdat er enkel kinderen zijn, maar wel omdat het slechte van de mens naar boven komt. De woede. En vooral ook de groepsdruk. Je zou ook vergelijkingen kunnen maken met andere klassiekers over de schaduwzijde van de mens, als De stad der blinden en High-Rise.

De wafelfabriek is een boek dat vlot en gemakkelijk leest. Het verhaal daarentegen blijft nog lange tijd door je hoofd spoken. Hoe beïnvloedbaar is de mens? Helinski geeft een antwoord dat je niet graag horen zult.