Mogen de wijze jongens winnen, gij weet: verhalen uit het beroepsonderwijs

Maandag 17 september ging ik naar de conferentie Elk verhaal telt. Samen voor een inclusieve boekensector. Op deze leerzame dag stond diversiteit centraal. De tijd dat schrijvers en uitgevers zich tot een monocultureel, homogeen publiek konden richten behoort voorgoed tot het verleden. Ik vind het heel belangrijk dat iedereen zich gerepresenteerd voelt in de literatuur. Ongeacht je afkomst, geloof, seksuele voorkeur en het al dan niet hebben van een beperking – iedereen moet kunnen opgroeien met rolmodellen in de boekensector. Dus laten we er samen voor zorgen dat de boekensector diversiteit omarmt.

Want waarom zijn veel schrijvers wit en hoog opgeleid? Mogen de wijze jongens winnen, gij weet toont aan dat het ook anders kan. Het is een prachtige bundel verhalen uit het beroepsonderwijs, die ons kritisch naar de literaire sector doet kijken.

De totstandkoming

Tijdens het schooljaar 2017-2018 ging schrijver Fikry El Azzouzi wekelijks op bezoek in de GO! Spectrumschool in Deurne en Borgerhout. Hij gaf er workshops over schrijven, brainstormde met de leerlingen rond het maken van eigen teksten en begeleidde een reeks schrijfsessies. Op deze manier gaf hij de leerlingen uit het beroepsonderwijs een stem.

Zij moeten namelijk veel te vaak opboksen tegen vooroordelen: hun wereld zou niet verder dan de laatste Hollywoodfilm reiken, hun intellectuele mogelijkheden zouden beperkt zijn, hun gedrag problematisch, hun scholen de ‘vuilbakken’ van het onderwijs. Uitgeverij EPO bundelt hun bijdragen in Mogen de wijze jongens winnen, gij weet om aan te tonen hoezeer die clichés de bal misslaan. In het boek worden de verhalen vergezeld door prachtige portretfoto’s gemaakt door fotograaf Michiel Devijver.

Liefde en toekomstplannen: Mohsen, Yves, Yago en Mengs

Mijn favoriet in de bundel is Druk van Mohsen. De veertienjarige Mohsen vertrok samen met zijn familie uit Afghanistan maar raakte onderweg gescheiden van zijn ouders. In Druk vertelt hij over deze ervaring en zijn dagelijks leven in een leefgroep met andere niet-begeleide minderjarige vluchtelingen. Deze vertelling is eenvoudig van taalgebruik, maar bevat een zeer heftig verhaal. Bovendien is het verhaal mooi rond. Het is zeer ontroerend om te lezen dat deze 14-jarige jongen al zoveel heeft meegemaakt.

Yves ontroert met Eerste grote liefde, waarin hij niet alleen over zijn eerste liefde praat, maar ook over een ernstige medische situatie in zijn gezin. De no-nonsense schrijfstijl is grappig, terwijl het verhaal ontroert. Het einde smaakt naar meer. Ook de voordracht van Yves op Elk verhaal telt maakte indruk – ik denk dat hij het absoluut in zich heeft om een grote schrijver te worden.

Het pratende beeld van Yago is een prachtige vertelling over houtbewerking. Een onderwerp dat in eerste instantie misschien niet zo poëtisch lijkt, maar de auteur bewijst het tegendeel. Met Scarlett beschrijft diezelfde Yago de liefde zoals alleen tieners die kunnen beleven. Oprecht en herkenbaar.

Mengs maakte me aan het lachen met De Konijn van België, al was ik tegelijkertijd ontroerd door zijn visie voor de toekomst. Trouwen met een mooie lieve vrouw is zijn doel. Prachtig geschreven.

Ze mag van België zijn.
Ze mag van Marokko zijn.
Ze mag van China zijn.
Kleur, geen probleem.
Geloof, geen probleem.
Als mijn hart zegt: oké.
Als haar hart zegt: oké.
Dan zijn wij oké.

Geloof en vriendschap: Abdeljalal, Youssef en Mohamed

Toen tot nu toe van Abdeljalal is een verhaal dat ik veel mensen onder de neus wil duwen. Abdeljalal praat over zijn geloof en waarom hij besloot de Islam te volgen. Niemand heeft hem ooit gedwongen om Moslim te worden. Hij volgde gewoon zijn hart.

Ook Marokko naar België van Youssef las ik met veel plezier. Hij had me meteen te pakken met de openingszin: “Toen ik jong was, bracht mijn vader ons naar een andere wereld.” Het verhaal leest vlot en eindigt met een glimlach.

De 15-jarige Mohamed besluit de bundel met zijn verhaal Omsingeld. De manier waarop hij zijn vriendgroep omschrijft is erg oprecht. Ik houd van de schrijfstijl en het verhaal eindigt met een heuse cliffhanger.

Nabil eet stiekem tijdens de ramadan. Dat doet hij achter het kerkhof. Wij wisten dat maar zeiden niks. Ramadan is tussen jou en God. Dat zijn onze zaken niet. En omdat Marokkanen toch niet lezen, komt niemand dit te weten.

Passie en positiviteit: Fabiola, Guy en Nana

De 20-jarige Fabiola inspireert in al haar teksten. In Afscheid schrijft ze: “Als je verdwaalt in het leven, hoef je niet bang te zijn. Kijk dan eens hoe ver je al bent en je zult je kracht vinden.” Ook in Nu heeft ze wijze woorden voor de lezer: “We zijn allemaal mensen en gelijk, onze verschillen moeten we leren accepteren.” Wanneer ik haar verhaal Anders lees is het me heel duidelijk dat Fabiola op haar plaats zit in de richting verzorging. Ze vindt dat er te weinig aandacht gaat naar zieke mensen en wil zich met hart en ziel inzetten voor hen. Puur en oprecht.

Ook Guy is gepassioneerd, maar dan door sport. In Straatvoetballer zonder voetbalploeg vertelt hij hoe hij een goede voetballer werd door van kinds af aan op straat te voetballen in Gagnoa (Ivoorkust). Door hard te trainen werd hij beter en beter. Ook aangekomen in België bleef voetbal de rode draad in zijn leven.

Toen Nana met haar ouders en broers en zussen uit Irak in Antwerpen arriveerde, was ze analfabeet. Na twee jaar Nederlands leren praten, lezen en schrijven gaat ze nu naar een reguliere klas. Uit haar gedicht Veertien blijkt dat ze met een heel positieve instelling in het leven staat.

De rappers: Clinton, Givano en Randy

Clinton maakte indruk op de conferentie Elk verhaal telt. Hoewel hij toegaf nerveus te zijn, was zijn podium présence eentje van een echte ster. In The Story of King K. vertelt hij hoe zijn moeder naar België vertrok toen hij nog maar vier jaar was. Meer dan tien jaar later volgde hij haar naar Antwerpen. Hier probeert hij zijn droom als artiest waar te maken.

Givano maakt deel uit van een rapcollectief en dat zie je terug in zijn creatieve taalgebruik. Hij laat zien dat het Nederlands continu in evolutie is door de taal van de straat in zijn gedichten (of zijn het raps?) te stoppen. Sinds hij in België woont is hij naar eigen zeggen rustig geworden, maar zijn eerdere gedichten liegen er niet om. Deze jongen heeft al heel wat meegemaakt.

Randy is afkomstig uit Congo en woonde een tijdlang in Nederland. Hij maakt onderdeel uit van hetzelfde rapcollectief als Givano. Ook zijn teksten worden verrijkt met straattaal. Net als bij Givano zien we in de teksten van Randy een hoop zelfreflectie.

Sinds Givano en ik sommige mensen hebben gelaten
Gaan onze levens beter en doen we wat we moeten doen

Een eye-opener

Al met al is Mogen de wijze jongens winnen, gij weet een bundel die je ogen opent voor een compleet andere wereld. Wat deze jongeren op zo’n jonge leeftijd al hebben meegemaakt – daar kan ik me weinig bij voorstellen. Ik ben hen dankbaar dat ze op deze manier hun verhalen zo dapper met de wereld durven delen.

Bovendien dragen ze stuk voor stuk bij aan een meer inclusieve boekensector. Een boekensector waarin iedereen, ongeacht gender, etnische achtergrond, sociale klasse, seksuele voorkeur en het wel of niet hebben van een beperking, zich gerepresenteerd voelt. Een boekensector waarin niet enkel witte mannen van boven de veertig achter de toetsenborden zitten.

Literatuur met toekomstige automecaniciens, houtbewerkers, elektriciens of zorgkundigen? Jazeker. Ik geloof dat er in iedereen een schrijver zit – en dat hebben Fabiola, Givano, Guy, Yago, Mohsen, Nana, Mengs, Clinton, Abdeljalal, Youssef, Yves, Randy en Mohamed onder leiding van Fikry El Azzouzi glansrijk bewezen. Mogen de wijze jongens winnen, gij weet is een absolute aanrader.