Ontweten: de kracht van het vergeten

De jonge schrijver Daav maakt zich druk om Indië, Srebrenica en Shell in Nigeria. Maar misschien maakt hij zich nog wel drukker om Margot, die in het nu leeft zonder stil te staan bij het verleden of de toekomst. Zij becommentarieert alles wat hij schrijft, maar wil niet praten over hun relatie. Ontweten is een verhaal over de recente Nederlandse geschiedenis, over schuld en over het conflict tussen ondernemers en de politiek. Daarnaast is het echter ook een verhaal waarin ‘de dingen die je denkt te weten’ op losse schroeven komen te staan. Het principe van ‘ontweten’ geeft een interessante blik op vooroordelen en stereotypering. Desalniettemin vraagt deze roman opperste concentratie van de lezer.

Een teleurgestelde historicus

Daav is teleurgesteld in zijn werkgevers: Jonne van de ondernemerspartij en de professor Hans Dijkstra. Beide mannen waren aanvankelijk zo inspirerend. Maar uiteindelijk verlaat Daav allebei de jobs na een conflict. Zijn pamflet Tegen de schuld levert hem doodsbedreigingen op en kost hem de relatie met zijn moeder.

Gelukkig is er Vigée, een raadselachtige, inspirerende vrouw die hem leert te ‘ontweten’. Ze leert hem alles te bevragen, geen enkele context vanzelfsprekend te vinden en zo nieuwe paden te verkennen. Margot is de tweede vrouw in zijn leven, met wie Daav graag zou willen trouwen. Maar Margot kijkt niet naar de toekomst, zij leeft alleen in het nu.

Margot wil niet vooruitkijken en niet terugkijken. Margot wil nu met mij zijn en niet volgend jaar, want volgend jaar bestaat nog niet. En ze wil ook niet stilstaan bij hoe we een maand geleden waren, want die maand bestaat niet meer.

Tegenpolen trekken elkaar aan

Ik vond het interessant om te lezen over de relatie tussen Daav en Margot, omdat ze erg verschillende personen zijn. Daav is – als historicus – altijd maar bezig met geschiedenis, terwijl Margot het liefst niets meer met het verleden te maken heeft. Zelfs haar eigen herinneringen aan haar jeugd heeft ze ‘ontweten’. Oftewel: ze wil het niet meer herinneren.

Zij is een elegante, verfijnde vrouw, zij is een niet-zeuren-doorfietsenvrouw, zij is wie ze wil zijn. En ik? Een mollige man, die snel de kleren aantrok die hij toevallig in zijn kast zag liggen.

Terwijl het hoofdpersonage Daav ontzettend geëngageerd is en de huidige samenleving in vraag stelt, lijkt Margot enkel met zichzelf bezig. Het contrast in hun relatie is interessant, al vond ik hen beiden in hun opvattingen vaak wat too much. Daav zet zijn vriendin iets te veel op een voetstuk, terwijl Margot totaal niet geïnteresseerd lijkt in de gevoelens en emoties van haar vriend.

Wanneer Daav spreekt op de bruiloft van Vigée kreeg ik overigens last van plaatsvervangende schaamte. Daar lijkt hij ook geen enkele empathie op te kunnen brengen voor de gevoelens van anderen. Gewoonweg gênant.

Schuif vooroordelen aan de kant

Ontweten is een bijzondere roman over de dingen die je denkt te weten. Wanneer er bijvoorbeeld een man in pak passeert, denk je te weten dat hij rijk is, een hooggeplaatste job heeft, vader is van twee kinderen, … maar dat zijn dingen die je volgens dit boek moet ‘ontweten’. Probeer met een open blik naar de medemens te kijken en voorwaartse krachten te zoeken, lijkt de boodschap van Menno van der Veen. Kijk je anders naar mensen als je vergeet wat je van ze denkt te weten?

In een artikel over mij stond het als volgt: ‘deze scherp van de tongriem gesneden historicus breekt het ene na het andere heilige huisje af. Hij is de intelligente woordvoerder van een kritische generatie die haar eigen positie ten aanzien van moderne geschiedenis zoekt.’

Dit is een boek dat je met aandacht moet lezen en ik ben bang dat ik het zelf te fragmentarisch gelezen heb. Hierdoor vind ik het moeilijk om mijn precieze mening op te schrijven. De schrijfstijl was prima tot zeer goed, maar ik was niet altijd honderd procent geïnteresseerd in het daadwerkelijke verhaal. En dat kan natuurlijk gebeuren.

 Ik voelde me vanaf toen alsof ik in een onderzeeboot onder de alledaagse levens voer van degenen die werkten, naar school gingen, die relaties hadden en vriendschappen, die ergens naartoe gingen of ervandaan kwamen.

Ontweten is een verhaal over de recente Nederlandse geschiedenis en over schuld. Een interessante thematiek, maar voor mij persoonlijk lijkt het boek vooral te gaan over de eigenaardige relatie tussen Daav en Margot, met Vigée als het spreekwoordelijke derde wiel. Ontweten laat de lezer achter met prangende vragen: Is het beter om te vergeten? Of probeer je op die manier je verantwoordelijkheid te ontlopen? Mag je enkel aan jezelf denken door alleen in het nu te leven?

Met dank aan Elkedag Boeken voor het recensie-exemplaar.