Herland: feministische klassieker over een land zonder mannen

In Herland gaan drie mannelijke ontdekkingsreizigers op reis naar een land waar enkel vrouwen leven. Anders dan hun verwachtingen over vrouwen (ze zullen wel veel ruzie maken, jaloers zijn en ver achterlopen op ‘onze wereld’) blijkt Herland een heuse utopie te zijn. Het is een land zonder armoede en ziekte. Er is geen ongelijkheid. Geen discriminatie. Geen oorlog en geen geweld. Er wordt geen vlees gegeten, want iedereen is vegetarisch. En: alle kledingstukken hebben zakken! Een feministische kijk op de wereld, voor het eerst gepubliceerd in 1915. Hoewel ik de insteek van dit verhaal erg tof vond, moet ik eerlijk toegeven dat de schrijfstijl van Charlotte Perkins Gilman me niet helemaal lag.

Land zonder mannen

Drie mannelijke ontdekkingsreizigers ontdekken Herland, een alleen door vrouwen bevolkt land. Moederlijke gevoelens nemen in deze samenleving de plaats in van religie, ideologie of onderlinge competitie. Alle vrouwen leven samen in harmonie. Er is geen oorlog en geen ruzie. Een groot verschil met de wereld waar de ontdekkingsreizigers vandaan komen dus. De ontdekking Herland zorgt ervoor dat de mannen hun vooroordelen over vrouwen zullen moeten herzien. Maar dat kost tijd.

None of us was willing to tell the women of Herland about the evils of our own beloved land. It was all very well for us to assume them to be necessary and essential, and to criticize- strictly among ourselves- their all-too-perfect civilization, but when it came to telling them about the failures and wastes of our own, we never could bring ourselves to do it.

Nadat Herlands mannelijke bevolking als gevolg van oorlogen en natuurrampen van de aardbodem verdwenen was, trad spontaan parthogenese op, waardoor de overgebleven vrouwen voor uitsterven werden behoed. Tussen de vrouwen onderling bestaan alleen vriendschappelijke gevoelens. Alle beschikbare energie vindt een uitlaat in het werk en in het collectieve moederschap. Seksueel contact dient alleen om de soort in stand te houden. De vrouwen staan niet afwijzend tegenover de mannelijke ontdekkingsreizigers, maar het ‘seksuele instinct’ is in de loop der eeuwen verdwenen.

You see, they had no wars. They had no kings, and no priests, and no aristocracies. They were sisters, and as they grew, they grew together – not by competition, but by united action.

Terugblik op een avontuur

Het is een gek idee dat Herland meer dan honderd jaar geleden werd geschreven. De vooroordelen van de mannen, alsook de gender stereotypering is (helaas) nog altijd relevant in onze tijd. Aan de vertelwijze merk je echter wel dat dit een oud boek is. Vandyck Jennings kijkt terug op de avonturen die hij met zijn twee reisgenoten heeft beleefd. Hij omschrijft het land, de systemen, de inwoners, de religie, het moederschap, .. Ook vertelt hij hoe de mannen ontvangen werden in het land en hoe ze de taal en de gebruiken leerden. Herland staat bomvol beschrijvingen. Er gebeurt eigenlijk ontzettend weinig. Ondanks dat het boek slechts 124 pagina’s telt leest het verhaal zeer traag. En dat is jammer.

Ik vond het heel interessant om te lezen hoe de vrouwen in Herland samenwerken om hun nageslacht op te voeden. De manier waarop hun maatschappij is ingedeeld is behoorlijk inventief, zeker als je bedenkt dat het boek al in 1915 werd geschreven. De verwachtingen die de mannelijke ontdekkingsreizigers hebben van het land, alsook de vooroordelen over vrouwen zijn dan weer behoorlijk pijnlijk om te lezen. Tegelijkertijd is dit erg realistisch. Zelfs in 2020 krijgen nog veel vrouwen te maken met onderdrukking, minachting en vooroordelen.

Toekomstperspectieven?

Wat ik erg vreemd vond, is dat wanneer de mannen toetreden tot de samenleving, het lijkt alsof de vrouwen hun manier van leven willen aanpassen. Waarom zouden de vrouwen opnieuw een bi-sexual race willen worden? Het leven is toch goed in Herland? Ze kunnen zich voortplanten zonder mannen, dus waarom worden er opeens allerlei trouwpartijen gevierd? Tegelijkertijd tonen ook deze bruiloften aan dat Charlotte Perkins Gilman haar tijd ver vooruit was. De vrouwen van Herland weigeren namelijk de achternamen van de mannen aan te nemen.

Herland is een beschouwing, een terugblik, waardoor het erg traag leest. Dat neemt overigens niet weg dat de manier waarop Perkins Gilman de male gaze op de vrouw portretteert nog altijd treffend is. De ontdekkingsreizigers hebben een duidelijk omlijnd beeld van ‘hoe een vrouw zou moeten zijn’ en vinden het maar moeilijk om hiervan af te wijken. De maatschappij in Herland is interessant om over te lezen en ook ik verlang naar kledingstukken met zakken. Ik ben blij dat ik deze feministische Science Fiction klassieker heb gelezen.