10 minuten 38 seconden in deze vreemde wereld: vriendschap en verdriet in Istanbul

Ik was zwaar onder de indruk van Elif Shafak toen ik haar hoorde spreken op het Festival van de Gelijkheid. Nu ben ik dat opnieuw door haar geschreven woorden. 10 minuten 38 seconden in deze vreemde wereld is een prachtige roman die zich afspeelt in het verre Istanbul. Hoofdpersoon is de vermoorde Tequila Leila. In de laatste minuten van haar leven kijkt ze terug op haar leven en haar waterfamilie: de vijf goede vrienden die ze in haar leven heeft toegelaten. Elif Shafak weet de vriendschap alsook de personages zeer prachtig in woorden te vervatten, net als de stad Istanbul. Tegelijkertijd is ze scherp en kritisch ten opzichte van onze maatschappij – en voornamelijk de manier waarop vrouwen, transgender personen en sekswerkers behandeld worden. Een absolute aanrader dit prachtige boek!

Onuitgesproken woorden liepen tussen de vrouwen van deze stad als waslijnen die tussen huizen waren gespannen.

De moord op Tequila Leila

Tequila Leila, zoals haar vrienden en klanten haar noemen, wordt vermoord en achtergelaten op een vuilnisbelt in Istanbul. In de laatste minuten van haar leven vraagt ze zich af hoe het zover heeft kunnen komen. Elke minuut brengt een nieuwe herinnering. Aan de smaak van het pittige geitenstoofvlees uit haar kindertijd, aan de geur van de koffie met kardemom die ze deelde met haar geliefde, aan de stank op straat bij het bordeel waar ze werkte. Maar vooral herinnert ze zich haar vrienden. De bonte verzameling mensen die haar nooit zullen laten vallen en die nu wanhopig naar haar op zoek zijn.

Het was Leila duidelijk geworden dat gevoelens van genegenheid altijd moesten worden weggestopt – dat je dat soort dingen alleen maar achter gesloten deuren kenbaar kon maken, en dat je het er dan naderhand nooit meer over kon hebben. Dat was de enige vorm van liefde die ze van volwassenen had geleerd, en die les zou vreselijke gevolgen krijgen.

Tequila Leila had geen gemakkelijke jeugd. Liefde en affectie komt niet voor in het woordenboek van Leila. Haar vader heeft twee vrouwen: moeder en tante, al twijfelt Leila of haar tante niet eigenlijk haar moeder is. Vanaf haar zesde (!) werd ze stelselmatig aangerand en seksueel misbruikt door haar oom. Haar broertje Tarkan wordt geboren met het syndroom van down en gaat geen lang leven tegemoet. Op de dag dat Tarkan sterft vlucht ze uit Van naar de grote stad Istanbul. Maar ook hier toont het leven haar harde kant: Leila komt terecht in een bordeel.

Istanbul was niet een stad van kansen, maar een stad van littekens.

Begraafplaats der Vergetenen

10 minuten 38 seconden in deze vreemde wereld vertelt het levensverhaal van Leila, alsook van haar vijf vrienden: Nostalgie Nalan, Sabotage Sinan, Jamilla, Zaynab122 en Hollywood Humeyra. Van ieder van hen ontdekken we hoe ze onderdeel werden van Leila’s vriendengroep, maar ook hoe ze in Istanbul terecht zijn gekomen.

De opbouw van het verhaal is heel bijzonder. Elif Shafak begint met ‘Einde’, het moment dat Leila sterft. Vervolgens bespreekt ze in het deel ‘de geest’ alle gedachten die Leila de laatste tien minuten en 38 seconden van haar leven heeft. Daarna ontdekken we in ‘het lichaam’ en ‘de ziel’ hoe Leila begraven wordt op de Begraafplaats der Vergetenen en hoe haar vrienden afscheid van haar nemen.

‘Verdriet is als een zwaluw,’ zei hij. ‘Op een dag word je wakker en denk je dat het weg is, maar het is alleen maar naar een andere plek getrokken om zich op te warmen. Vroeg of laat komt het terug en nestelt het zich weer in je hart.’

Dit boek gaat echter niet alleen over vriendschap, verdriet en afscheid nemen. Elif Shafak stelt de rol van de vrouw in onze maatschappij in vraag. Daarnaast vraagt ze aandacht voor de Begraafplaats der Vergetenen, waar niet alleen transgender personen en sekswerkers terechtkomen, maar ook zelfmoordenaars, criminelen, mensen zonder familie en ontzettend veel anonieme vluchtelingen.

In 10 minuten 38 seconden in deze vreemde wereld maken we kennis met Tequila Leila, haar bonte vriendenkring en de kleurrijke stad Istanbul. Tegen een historisch decor schrijft Elif Shafak over belangrijke thema’s als seksueel geweld, sekswerk, transgender personen en vluchtelingen. Het boek is prachtig geschreven en de vriendschap spat van de pagina’s. Een ontroerende roman. 

Met dank aan Mythras Books voor het recensie-exemplaar.