Benedendeks: ‘Noem me een fucking wervelstorm’

Sophie Hardcastle schrijft met een poëtische schoonheid over de zee en haar bewoners. Over gletsjers en het ijs. Maar Benedendeks gaat eigenlijk vooral over Olivia, die als enige vrouw in het gezelschap van vijf mannen aan boord van een schip gaat. Als op een nacht een van hen haar grenzen overschrijdt, ontdekt ze dat niemand je benedendeks hoort schreeuwen. ‘Vrouwen aan boord brengen ongeluk.’ De mannen proberen het seksueel grensoverschrijdend gedrag te vergoelijken door op deze ‘mythe’ terug te grijpen. Het is de ultieme vorm van victim blaming. Oli voelt zich machteloos, niet gehoord. Haar leven lang zal ze water associëren met deze gruweldaad. Benedendeks is een feministische roman over een veelheid aan thema’s: seksueel grensoverschrijdend gedrag, kunst, klimaatverandering, de relatie tussen kinderen en hun ouders, natuur, liefde en vriendschap. Met dit rauwe, pijnlijke verhaal geeft Hardcastle een stem aan zij die nee zeggen en zij die grenzen aangeven.

Ik hou haar hand vast, stel me voor dat wij ook ijsbergen zijn. Wij allemaal. Vrouwen. Vrouwen die aan de oppervlakte komen. Dat is wat je van ons ziet. Maar onder de oppervlakte dijen we uit. Eisen we ruimte op.

De kleurrijke Koraalzee en een bijzondere vriendschap

De 21-jarige Olivia belandt na een feestje dronken op de boot van de oude zeeman Mac. Dit lijkt het teken dat ze nodig heeft om haar leven om te gooien. Oli geeft haar stageplek bij een prestigieuze bank op om samen met Mac en zijn beste vriendin Maggie van de oostkust van Australië naar de Koraalzee te zeilen. Er ontstaat een bijzondere vriendschap tussen haar, Mac en Maggie. Niet alleen tonen Mac en Maggie haar de schoonheid van de natuur. Ze geven haar hun onvoorwaardelijke liefde. Iets wat Oli, opgegroeid met afwezige ouders, vreemd is.

‘Ik heb ze vanmorgen een mailtje gestuurd dat ik heb bedankt voor de stage.’
‘Hoe zullen ze reageren, denk je?’
‘Wie weet?’ zeg ik. ‘Voor mijn vader besta ik toch al niet.’
Maggie staat naast me in de keuken en geeft me een knuffel. ‘Nee hoor, ik voel je. Je bestaat echt,’ zegt ze.

Personages als Mac en Maggie zijn om van te houden, wikkelen je als het ware in een warm dekentje. Net als ze met Olivia doen.

Ik voel me compleet, en omdat hun liefde me niet verzwakt, voel ik me onkwetsbaar.

Helaas heeft Oli niet geleerd om van zichzelf te houden. We leren haar kennen als 21-jarige, zoekend naar zichzelf na het overlijden van haar opa en de herinneringen aan een woelige jeugd. Ze heeft slechte (seksuele) ervaringen met mannen. Mac en Maggie laten haar kennismaken met kunst, het zeilen en de natuur. Het is Maggie die een naam geeft aan de manier waarop Oli iedere emotie aan een kleur linkt. Steeds beter leert ze zichzelf kennen.

‘Weet je wat synesthesie is? Dan zie je bij elk geluid dat je hoort of als je een woord, getal of zelfs een tijdstip ziet of er maar aan denkt, een bepaalde kleur,’ legt Maggie uit.

Er is geen kleur voor machteloosheid

De reis met Mac en Maggie brengt Oli liefde en respect voor de natuur in de vorm van zeeën en oceanen bij. De jaren die volgen op de ontmoeting met dit bijzondere tweetal werkt ze op verschillende jachten. Ze is gelukkig, totdat ze op een schip onderweg naar Auckland wordt verkracht. Alsof dat nog niet erg genoeg is, wordt ze ook emotioneel en fysiek mishandelt. De mannen geven Oli de schuld van de hele situatie en kiezen partij voor de verkrachter.

Sophie Hardcastle beschrijft de periode van Oli op dit schip op zeer grafische wijze. Zowel de veerkrachtig als de haat en mishandeling die hierop volgen. Dit maakt Benedendeks vanaf het tweede deel dan ook zwaarmoedig om te lezen, soms moest ik het boek echt even wegleggen omdat ik het niet meer kon verduren. Je voelt de pijn doorheen het verhaal. Niet alleen in de grafische details, maar vooral ook in het gevoel van machteloosheid dat Oli ervaart. Vanaf dat moment voelt ze zich niet meer heel.

Praat met me, Oli. Alsjeblieft. Zei Hugo. Zei Maggie. Zei Mac.
En dat kan ik niet.
Want de kleur die ik vanbinnen zie bestaat niet. Er bestaat geen taal voor. Er zijn geen woorden om de vorm van mijn pijn te beschrijven. Dat het glinstert in de zon. Dat het me overspoelt, waardoor het plots het enige is wat ik nog zie. Hier. Daar. Overal.

Expeditie zelfreflectie met vrouwelijke kunstenaars

In de jaren na de verkrachting blijft Oli ver weg van de zee. Ze probeert in Londen een leven op te bouwen. Geïnspireerd door Maggie, die als eerste ooit een tentoonstelling in Londen maakte met werk van enkel vrouwen, is ze werkzaam in de kunstensector.

‘Er kwam haast niemand. Maar dat kon me niet schelen. Ik ben nog nooit zo trots geweest op een tentoonstelling.’
‘Maar als je zo trots was wil je toch dat er mensen komen kijken?’
‘Dat is waar,’ zegt ze. ‘Maar het was vooral belangrijk dat ik die vrouwen had gezien. En dat ze elkaar zagen… Want zelfs vrouwen zien elkaar niet altijd.’

Langzaam aan probeert Olivia ook de liefde weer toe te laten in haar leven. De man in kwestie, Hugo, is liefdevol en teder. Maar de schaduwen uit het verleden worden des te sterker. Ook Hugo kan Olivia niet helpen haar trauma te verwerken. Om zichzelf te helen moet ze teruggaan naar haar eerste echte liefde: de zee. Kan een expeditie naar Antarctica in het gezelschap van vrouwelijke kunstenaars heling bieden? Krijgt Olivia haar zeebenen terug?

De ijsberg is het indrukwekkendste wat ik ooit heb gezien. En als het me daagt dat hij op een dag zal zijn gesmolten en deel van de zee wordt, besef ik dat verlies en schoonheid, onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden.

De kracht van gletsjers en wervelstormen

Benedendeks is een enorm rijke en veelomvattende roman over hoe één ogenblik je eeuwig kan bijblijven – en je kan maken tot wie je bent. Over vriendschappen die je jezelf beter doen begrijpen. Maar ook een oproep om beter zorg te dragen voor onze planeet.

Stel je voor dat de gletsjers schilderijen uit het Louvre waren, dat ze smeltend van de muur zouden druipen. Mensen beseffen niet dat ook dít onze geschiedenis is.

Het einde liet me echter wel een beetje verwonderd achter. Maar het is open voor eigen interpretatie, dus je kiest als het ware je eigen invulling. Wat bijblijft is vooral de enorme kracht die Oli – en de andere vrouwen die deelnemen aan de expeditie naar Antarctica uitstralen.

Waarom zouden we mooi moeten zijn? Waarom draait alles daarom? Mooi voor wie? Noem me een heldin. Noem me vindingrijk. Noem me een fucking wervelstorm. Ja, dat wil ik zijn, een wervelstorm.

Benedendeks van Sophie Hardcastle vertelt het rauwe, pijnlijke verhaal van een verkrachting op zee. Een jonge vrouw is overgeleverd aan de grillen van de mannelijke bemanning. Zelfs al had ze geschreeuwd: de mannen besluiten unaniem dat haar schuld is. Had ze maar niet zo mooi moeten zijn. En een vrouw op zee is nou eenmaal vragen om ongeluk. Een verhaal waarvan je gegarandeerd buikpijn zult krijgen. Tegelijkertijd viert Hardcastle de (natuur)kracht van vrouwen, laat ze ons door Oli’s synesthesie de wereld in bijzondere kleur ervaren en vraagt ze aandacht voor vrouwelijke kunstenaars en de vrouwelijke blik op de wereld. Een aanrader.