De heilige Rita: het plattelandsleven van de hopeloze gevallen

De heilige Rita van Tommy Wieringa is het enige boek op de shortlist van de Libris Literatuur Prijs dat ik met lichte tegenzin gelezen heb. Het is absoluut geen slecht boek, maar de thematiek alsook de personages spraken mij persoonlijk niet erg aan. Daarnaast bleef ik na de laatste pagina met veel vragen achter. Paul Krüzen woont al bijna vijftig jaar met zijn vader in een Saksische spookboerderij buiten Mariënveen, een vergeten dorp aan de grens met Duitsland. Eens zorgde zijn vader voor hem, nu zorgt hij voor zijn vader. Lang geleden stortte een Russische piloot neer in het maisveld achter hun huis. Dit zette een keten van gebeurtenissen in werking waarvan ze nooit volledig zijn bekomen. Na de Rus kwamen de Chinezen, die het café en de snackbar in het dorp overnamen. Daarna volgde de rest van de wereld. Toch blijft Mariënveen een achterbleven dorp, door de rest van de wereld vergeten. Van dit dorp en deze mensen is Rita, patrones van de hopeloze gevallen, de beschermheilige.

De eenzaamheid van het platteland

De Heilige Rita speelt zich af in Mariënveen, een klein maar vooral fictief dorpje in het oosten van Nederland. Als ik Google mag geloven situeert het verhaal zich eigenlijk in Geesteren, de plaats waar auteur Tommy Wieringa opgroeide. In het door hem geschetste Mariënveen wonen enkel troosteloze personages.

Paul Krüzen is vastgeroest in het dorp van zijn jeugd. Toen hij acht jaar was, verliet zijn moeder hem en zijn vader om er met de Russische gevechtspiloot vandoor te gaan. Paul leidt vanaf dat moment een eenzaam leven. Het lukt hem niet om het dorp te verlaten, de liefde te vinden of zelf een gezin te stichten. De enige vorm van affectie vindt hij in het bordeel Club Pacha of tijdens zijn jaarlijkse reizen naar het buitenland. Zijn enige vriend Hedwiges is net als hij een echte einzelgänger. Wanneer Hedwiges in zijn eigen huis overvallen wordt, moeten Paul en hij voor het eerst in hun leven voor zichzelf opkomen.

“Treurig keek zijn vriend hem aan. Ze waren twee kleine, zwakke mannen, machteloos tegenover het geweld. Ze konden camera’s ophangen, dievenklauwen op de deuren zetten en de heilige Rita aanroepen, maar terugvechten, dat konden ze niet.”

Hang naar het verleden

Naast het feit dat Paul het moeilijk heeft om relaties op te bouwen, is hij ook erg bezig met het verleden. Hij verdient geld door middel van een handeltje in geweren en SS-uniformen uit het voormalige Nazi-Duitsland.

Hoewel de familiegeschiedenis van Paul en zijn vader centraal staat in het verhaal, ziet de oplettende lezer hoe Tommy Wieringa de teloorgang van een dorp schetst. Daarnaast worden pijnlijke onderwerpen en emoties steevast omzeild in conversaties, wat de vader-zoon relatie in één enkele zin typeert. Paul Krüzen lijkt te lijden aan een zekere vorm van bindingsangst, alsook een sterke hang naar het verleden. Hij lijkt de Rus nooit vergeven te hebben dat hij er met zijn moeder vandoor is gegaan. Daarnaast kan hij maar moeilijk een band opbouwen met de nieuwkomers in het dorp. Aan het einde van het boek blijft de lezer somber, maar vol vragen achter.

De heilige Rita is een deprimerende vertelling van het plattelandsleven.