De kleenex kronieken: opgroeien in een klein Vlaams dorp

Priscilla, dochter van een Vlaamse vader en een Senegalese moeder, groeit op in het dorpje Mortsel Den Oude God. Het leven kan hier twee kanten op: of je werkt voor de bierfabriek of je werkt voor de Kleenexfabriek. Maar als Priscilla klein is, heeft ze hier nog helemaal geen weet van. Ze groeit op met haar vader en haar bomma, want haar moeder stierf toen Priscilla nog een baby was. Het dorp is haar speelplaats, net als de Kliniek waar bomma als kuisvrouw werkt. Hier sluit ze vriendschap met begrafenisondernemer meneer De Dood. De kleenex kronieken van Neske Beks is een grappige en ontroerende roman over opgroeien in een klein Vlaams dorp. Een plek waar alles hetzelfde blijft en iedereen elkaar kent. Het is een familieverhaal, maar ook een verhaal over de sporen die de Tweede Wereldoorlog en haar bombardementen nalieten.

Een kapsalon op iedere straathoek

De eigenzinnige Priscilla is de dochter van een Vlaamse vader en een Senegalese moeder – die kort na haar geboorte is overleden. Ze groeit op in de benauwende atmosfeer van het Belgische Mortsel Den Oude God, een dorp met een kapsalon op elke hoek van de straat. Ook de vader van Priscilla is kapper, een zogenoemde vliegende kapper. Hij gaat naar zijn klanten toe, thuis of op het werk.

In Mortsel Den Oude god kent iedereen kent elkaar. De sociale controle is enorm. Tegelijkertijd is er een onderwerp waar nooit over gesproken wordt. Midden in het dorp ligt een ingestorte brug als een open wond, een stille getuige van het friendly fire dat er op 5 april 1943 plaatsvond. Vele dorpelingen verloren familieleden en liepen een trauma op.

Als ge uw verleden niet in de ogen kijkt, kunt ge nooit uwen toekomst in.

Verhalen van overledenen

Priscilla heeft ondanks alles een redelijk onbezorgde jeugd. Ze speelt in de Kliniek waar haar bomma als schoonmaakster werkt. Hier raakt ze ook bevriend met Toussaint, meneer De Dood, die in het mortuarium werkt. Vanaf de eerste ontmoeting ontstaat er een band tussen de twee. Toussaint – die verhalen doorkrijgt van de doden – denkt bovendien dat Priscilla talent heeft voor het verzorgen van de overledenen. Hij ziet in haar een geschikte opvolger, maar daar moet Priscilla zelf niets van weten.

De bomma van Priscilla heeft lange tijd een ‘geheime relatie’ (is er in zo’n klein dorp wel werkelijk iets geheim?) met meneer Kliniek. Wanneer diens vrouw Billie overlijdt, verhuizen bomma en kleindochter naar diens landhuis in Kontich. Deze verhuizing heeft veel invloed op Priscilla.

In het openbaar noemde ik de bomma niet meer bomma, maar ‘grootmoeder’. Dat paste beter bij onze nieuwe klasse, leerde ik.

Daarnaast lijkt ook de relatie met zowel haar vader – die achterbleef in Mortsel Den Oude God – als met begrafenisondernemer Toussaint te bekoelen.

De Vlaamse coming-of-age roman herschreven

Op geheel eigen wijze herschrijft Neske Beks de Vlaamse traditie van de coming-of-age roman. Na verhalen als De helaasheid der dingen en Het smelt is het interessant om de benauwde sfeer van het Vlaamse dorp eens vanuit een ander personage te bezien. Mortsel Den Oude God kent maar weinig niet-witte inwoners. Naast Priscilla zijn er enkel nog Toussaint en diens zus Billie. Ondanks dat Priscilla ongeveer alle inwoners in Mortsel Den Oude God kent, krijgt ze alsnog te maken met racisme.

Haar ogen doorboren mijn vel. Het is de blik die ik al jaren ken, al jaren voel. Een mengeling van oprechte nieuwsgierigheid, verbazing en afgrijzen. Het is een blik die alles te maken heeft met de bruine kleur van mijn vel, wat niet wil zeggen dat de blikkenwerper in kwestie zich daarvan bewust is.

De kleenex kronieken vertelt het verhaal van een klein dorp, maar is tegelijkertijd ook een echte familiekroniek. De relatie tussen Priscilla, haar bomma en haar vader staat centraal. En dat is zeker geen eenvoudige relatie. Vader verwijt de bomma bijvoorbeeld haar relatie met ‘die Hollander’ – helemaal omdat dit lange tijd een buitenechtelijke relatie was. Wanneer de bomma met Priscilla naar Kontich verhuist, blijft vader alleen en verbitterd achter. Hij mist niet alleen zijn moeder en zijn dochter, maar ook de vrouw die hij jaren geleden bij een stom ongeluk verloor. Ondertussen wordt ook het familieverhaal van Toussaint en Billie mooi doorheen het grotere verhaal verweven.

In Mortsel Den Oude God kan het leven twee kanten op: of je werkt voor de bierfabriek of je werkt voor de Kleenexfabriek. Terwijl de dorpelingen samenkomen in café De Afgebroken Brug om te drinken en te feesten, verzwijgen ze allemaal het trauma uit de Tweede Wereldoorlog wat hen bindt. Naast de dorpsgeschiedenis staat in De kleenex kronieken het hobbelige familieverhaal van Priscilla centraal. Op humoristische wijze verhaalt Neske Beks over het opgroeien in een klein Vlaams dorp. Tegelijkertijd schuwt ze de grote thema’s niet. Een aangenaam debuut.