De vogels: een prachtige lofzang op de natuur en de mens

De vogels is een prachtige roman over de bijna 40-jarige Mattis, die in het dorpje waar hij samen met zijn zus woont bekend staat als Slome. Zijn zus Hege is scherp, maar Mattis is dat niet. Hij is bang voor onweer, geobsedeerd door vogels en het lukt hem niet om werk te vinden. Toch zijn de observaties die hij maakt prachtig. Het boek is eenvoudig van taal, maar desalniettemin weet Tarjei Vesaas te raken. De vogels is ontroerend en puur, net als het hoofdpersonage.

In de Noorse bossen

Mattis en Hege wonen in een klein huis in de verlaten Noorse bossen. Hege probeert de eindjes aan elkaar te knopen met het breien van truien. Ondertussen moedigt ze Mattis regelmatig aan om ook werk te zoeken, maar meestal komt hij onverrichte zaken thuis. Mattis wordt in het dorp vaak Slome genoemd – en met zo’n bijnaam is het niet gemakkelijk om werk te vinden.

Hoewel nergens in het boek expliciet benoemd wordt wat er scheelt met Mattis, lees je tussen de regels door dat hij moeite heeft om zich te verhouden tot de volwassenen om hem heen. Hij beleeft de wereld op een compleet eigen manier en raakt geobsedeerd door de houtsniptrek boven zijn huis. Onbeholpen als hij is in het contact met mensen, hij heeft een bijzondere band met vogels. Hij praat over vogels en hij praat met vogels.

Mattis bukte zich en las wat er stond. Keek naar de lichte, dansende sporen. Zo licht en fijn is de vogel, dacht hij. Zo licht loopt mijn vogel in de moerassen, als hij moe is van de hemel.
Jij bent jij, stond er.
Dat is nog eens een boodschap.
Hij zocht een stokje en prikte een antwoord op een lege plek in het bruin. Hij gebruikte geen gewone letters, het was voor de houtsnip, dus gebruikte hij ook vogelschrift.

Algauw blijkt dat Mattis ook moeite heeft met verandering. Om bij te dragen aan het huishouden wordt Mattis veerman op het meer waaraan ze wonen. Op zijn eerste dag als veerman vervoert Mattis zijn eerste en enige klant: de houthakker Jørgen. Wanneer Jørgen verliefd wordt op Hege en bij Mattis en haar intrekt, komt het zorgvuldig opgebouwde leventje van Mattis en Hege op losse schroeven te staan.

Taal die je weet te raken

Terjei Vesaas weet de lezer vanaf de eerste pagina in het verhaal te trekken met zijn simpele taalgebruik. Korte zinnen vol observaties en onuitgesproken emoties hebben de overhand. Hierdoor krijg je direct voeling met het personage Mattis en zie je de pure manier waarop hij naar de wereld kijkt.

Ook de omschrijvingen van de natuur – de vogels, het meer, de bossen – geven het boek haar kracht. Mattis wijst de lezer op de schoonheid van onze natuur.

Hoewel het boek nergens zwaar wordt en leest als een luchtig zomerbriesje, is de thematiek tragisch. Mattis voelt zich schuldig dat zijn zus hem onderhoudt, al beseft hij dat pas gaandeweg. Wanneer zijn zus eindelijk het geluk vindt met Jørgen, moet hij vechten om haar aandacht.

Vesaas weet de stilte, de natuur en de mens te vatten in al zijn eenvoud.

Met dank aan Lebowski Publishers voor het recensie-exemplaar.