Ivanov: waar wetenschap en fictie elkaar ontmoeten

Wat is Hanna Bervoets toch een fantastische schrijfster. Ze nam me in Ivanov helemaal mee in haar verhaal. Het is een boek over wetenschap, maar ook over menselijke relaties. Vooral ethiek speelt een belangrijke rol. Heiligt het doel alle middelen? Wetenschapster Helena Frank lijkt dit te geloven. Ze speelt voor God in haar onderzoek naar de oorsprong van het hiv-virus. Een interessant gedachte-experiment, met hier en daar een luguber randje. Al moet ik eerlijk zeggen dat ik van de ontknoping toch net ietsje meer had verwacht. Desalniettemin een aanrader voor fans van De Engelenmaker (Stefan Brijs) en Frankenstein (Mary Shelley).

De oorsprong van het hiv-virus

We schrijven het jaar 1994. Student Felix van der Elsken trekt voor een jaar naar New York om journalistiek te studeren. Ondertussen is in deze grootstad de aidsepidemie op een hoogtepunt en wordt de stad geteisterd door bedbugs. Felix heeft een belangrijk doel gekoppeld aan zijn reis: hij wil worden wie hij altijd al wilde zijn. Maar dat blijkt niet gemakkelijk. Net als het vinden van zijn draai in de stad en het maken van vrienden. Maar dan ontmoet hij virologe Helena Frank. Wat begint als een journalistiek artikel rond haar schorsing van de universiteit, eindigt in een bijzondere vriendschap.

Helena doet onderzoek naar de oorsprong van het hiv-virus. Een onderwerp dat Felix nauw aan het hart gaat, omdat hij als jonge homoseksuele man voortdurend met de ziekte geconfronteerd wordt. Helena is geobsedeerd door de fameuze kruisingsexperimenten van de vooruitstrevende wetenschapper Ilya Ivanov. Deze Russische bioloog insemineerde in de twintigste eeuw chimpansees met mensensperma om zo een heel nieuw, hybride wezen te kweken: half mens, half aap.

Felix is op zijn beurt gefascineerd door Helena en haar jongere assistente Lois. Algauw raakt hij verstrikt in een gevaarlijke driehoeksrelatie. Wat wil Helena van hem?  Wat wil hij eigenlijk van haar? En welk geheim verbergen de twee vrouwen?

Een terugblik op het verleden

In Ivanov kijkt een oudere Felix terug op het jaar dat hij tijdens zijn studententijd doorbracht in New York. Wanneer hij een overlijdensbericht ontvangt van Helena Frank, besluit hij naar haar begrafenis te gaan. Ondertussen vertelt hij het verhaal van de tijd die hij doorbracht met Helena en Lois. Daarnaast doet hij ook het (waargebeurde) verhaal van de Russische onderzoeker Ivanov uit de doeken.

Wetenschap en wetenschapsethiek spelen een belangrijke rol in dit boek van Bervoets. Interessant is de vraag die rijst: heiligt het doel alle middelen? Als we de werkwijze van Helena Frank moeten geloven is het antwoord hierop ja. Maar Felix lijkt te twijfelen. En dat geeft de lezer de kans een eigen oordeel te vellen. Niet alleen over de geschetste situatie in het boek, maar ook breder over wetenschapsethiek in het algemeen. Hetzelfde geldt overigens voor journalistiek. Door de studie van Felix krijgen we ook daar een blik op het ethische veld. Welke verhalen mag je als media brengen?

De personages in Ivanov zijn levensecht. De manier waarop een oudere, volwassen Felix terugkijkt op zijn leven is heel geloofwaardig. Zeker omdat hij sommige pijnlijke herinneringen liever zou vergeten. Ook zou hij sommige van zijn keuzes ongedaan willen maken als dat kon. De manier waarop het verleden zijn huidige leven en zelfs zijn relatie lijkt te beïnvloeden, weerspiegelt het echte leven. Felix is op zoek naar zijn eigen identiteit, intimiteit en naar de weg die hij in het leven wil bewandelen.

In Ivanov maakt Hanna Bervoets een interessante combinatie van wetenschap en fictie.