De wereld is weer plat, ja: met liefde voor poëzie

Er worden in Nederland veel gedichten geschreven, maar wie leest ze? En wat kun je eigenlijk zeggen over poëzie? In De wereld is weer plat, ja bespreekt Guus Middag twintig gedichten van twintig hedendaagse dichters. Van Marieke Lucas Rijneveld en Ingmar Heytze tot Ilja Leonard Pfeijffer en Radna Fabias. Maar ook De Jeugd van Tegenwoordig komt aan bod, net als Daniël Lohues en Katinka Polderman. Middag brengt een toffe eigen interpretatie van hun gedichten. Na iedere analyse las ik het voorgaande gezicht met nieuwe ogen. Een fijn vertrekpunt om naar poëzie te leren kijken.

Een persoonlijke interpretatie

De wereld is weer plat, ja is niet bedoeld als een dichters-top-twintig. Het gaat Middag niet om reputaties, prijzen, stromingen of oeuvres. Het gaat hem hier om maximale aandacht voor het ene afzonderlijke gedicht, dat hem raakt en intrigeert – en blijft intrigeren, ook na vele keren lezen. Dat kan een kort of een lang gedicht zijn, vormvast of vrij, volop rijmend of prozaïsch, in dialect of straattaal.

Juist die persoonlijke aansprak van de auteur spreekt me aan in dit boek. Elk gedicht wordt op een andere manier geanalyseerd. Soms primeert de persoonlijke waarde, dan weer de totstandkoming of de (historische) context, terwijl bij andere gedichten uitgebreid op rijm en metaforen wordt ingegaan. Sowieso weet Middag een originele selectie van gedichten te maken. Ik leerde nieuwe dichters kennen of las voor mij onbekende gedichten van bekende namen.

De link met religie, historie en popcultuur

Het boek begint met ‘Projectie’ van Ingmar Hetze. In de hierop volgende analyse verwijst Guus Middag een groot aantal keer naar de bijbel. Hierdoor was ik heel eventjes bang dat dit het hele boek zo ging zijn. Maar gelukkig was dit niet het geval. Soms verwijst de auteur naar mythen, dan naar popmuziek andere gedichten of de bijbel. Dit houdt de analyses fris en scherp en toont aan dat Middag een belezen auteur is.

Dankzij De wereld is weer plat, ja kwam ik voor het eerst in aanraking met Katinka Polderman. Haar tekst ‘H₂O’ vond ik echt heel mooi. Het begint grappig maar eindigt ontroerend. De kern van ‘H₂O’ is, in de woorden van Guus Middag: “Alles kan ooit iets anders zijn geweest en ooit iets anders worden.” Ik kende deze cabaretière / zangeres nog niet, maar ben ontzettend benieuwd naar meer.

Ook het gedicht ‘Terug’ van Ester Naomi Perquin kwam direct enorm bij me binnen. Ik kreeg kippenvel en een krop in de keel. Eigenlijk had dit gedicht geen duiding of interpretatie nodig, ik zag het allemaal voor me. Toch is het interessant dat Middag mijn vermoeden bevestigd qua thematiek. Het gedicht komt uit de bundel ‘Lange armen. Gedichten over de politie.’ Tijdens het lezen dacht ik aan een vrouw, een moeder, als verteller die als hulpverlening werkt in het dagelijks leven – nu weet ik dat het inderdaad om een politieman of -vrouw gaat. Voor de rest vond ik de bespiegeling van Middag mooi, maar niet noodzakelijk. Puur door de kracht van het gedicht. Ik ben echter wel blij dat hij dit gedicht koos voor zijn bundel, want ik ben blij het vers te hebben kunnen ontdekken op deze manier.

Dankzij Menno Wigman’s ‘Tot in mijn pik’ heb ik bovendien geleerd dat er een genre gedichten bestaat dat draait om het mannelijk geslachtsorgaan: priapee. Vernoemd naar Priapus, de god van de vruchtbaarheid, die vaak werd afgebeeld met een enorme fallus. Daarnaast vind ik het erg interessant dat Guus Middag via dagboekfragmenten van Wigman, de totstandkoming van het gedicht probeert te achterhalen.

Poëzie is een feestje

Sowieso is het ook heel leerzaam om te lezen hoe Middag over poëzie schrijft – zelf vind ik het soms lastig om mijn gevoelens of mening over dichtbundels onder woorden te brengen. Guus Middag analyseert enerzijds heel letterlijk de opbouw en het rijm, alsook de gebruikte woorden, metaforen en symboliek. Tegelijkertijd vertelt hij oplaat zijn persoonlijke gevoelens en of ideeën bij het gedicht zijn. Dit is een toffe en originele manier van analyse.

Het is een boek dat je perfect in stukjes zou kunnen lezen, zei het niet dat Guus Middag zo verslavend schrijft dat ik niet kon stoppen. De humor, de interessante analyses, de persoonlijke noot: eens ik de analyse van een gedicht las wilde ik direct verder naar de volgende.

In De wereld is weer plat, ja analyseert Guus Middag twintig hedendaagse gedichten. Zijn analyses zijn naast technisch vooral ook persoonlijk. Op geheel eigen wijze interpreteert hij de boodschap van een gedicht, gaat hij op zoek naar (historische) context en verwijst hij naar filosofie, religie en/of grote denkers om de boodschap te verklaren. Een feestje om te lezen. Guus Middag laat je poëzie op een hele nieuwe manier ervaren.

Met dank aan Elkedag Boeken voor het recensie-exemplaar.