Wie is nou normaal? Opgroeien als transgender vrouw

David* is eigenlijk een meisje, dat weet ze al haar hele leven. Maar alleen haar twee beste vrienden (Felix en Essie) zijn op de hoogte van dit geheim. David durft dit niet met haar ouders te delen. In Wie is nou normaal? (The Art of Being Normal) beschrijft Lisa Williamson hoe het is om op te groeien als transgender persoon. Een verdienstelijke poging om dit thema uit de taboesfeer te halen, maar helaas zijn er wel een aantal storende fouten in het boek verhaal geslopen.

*In het boek wordt David, ondanks dat ze een meisje is, voortdurend aangesproken met de jongensnaam David. Om mijn recensie zo duidelijk mogelijk te houden, heb ik met pijn in het hart besloten deze naam aan te houden. Zo is mijn recensie in lijn met het boek. Ik gebruik echter wel de voornaamwoorden ze & zij.

David & Leo

David is altijd een buitenbeentje geweest. Haar ouders denken dat ze homoseksueel is en op school wordt zij uitgescholden voor freak. Ondertussen weet David zelf heel goed wat er aan de hand is: ze is een meisje. Geboren in het verkeerde lichaam slijt zij haar dagen als David.

Leo woont samen met zijn tweelingzus Amber en hun kleine zusje Tia bij hun moeder. Thuis hebben ze weinig geld. Als nieuwe leerling komt hij naar de school van David. Op zijn oude school is iets gebeurd waar hij niet over wil praten. Sowieso praat hij weinig en probeert hij op de nieuwe school zoveel mogelijk onder de radar te blijven. Als Leo het echter op een dag voor David opneemt en een jongen tegen de grond slaat, ontwikkelt zich een bijzondere vriendschap.

Misgendering & deadnaming

Ik las Wie is nou normaal? ondanks het serieuze onderwerp in één ruk uit. De schrijfstijl leest gewoon zo fijn. Je leeft vanaf de eerste pagina enorm mee met David, die van jongs af aan één ding zeker weet: ze is een meisje. Maar hoe vertelt zij dit aan haar ouders? Ondertussen sluit ze vriendschap met Leo, de nieuwe jongen met een badass reputatie. Er doen de wildste verhalen de ronde over de reden waarom hij van zijn oude school getrapt is. Beide personages zijn af en toe behoorlijk eenzaam, dus het is prachtig om te lezen hoe ze langzaam maar zeker naar elkaar toegroeien.

Maar: ondanks het feit dat het boek heerlijk leest, maakt Lisa Williamson in Wie is nou normaal? een aantal cruciale fouten. Voor de cis lezer valt dit misschien minder op, maar in de transgender community zijn er heel wat mensen die over deze punten vallen. En terecht. Het begint al met de samenvatting, waarin te lezen staat “David wil een meisje worden”. Dat is natuurlijk niet helemaal correct. David ís een meisje.

Het personage David wordt bovendien gedurende het hele boek aangesproken met een jongensnaam en met de voornaamwoorden hij/hem. Zelfs wanneer ze een andere transgender man vertelt over haar geheim, spreekt deze man David alsnog aan met hij/hem en jongensnaam. Terwijl ze net vertelt heeft dat ze liever Kate genoemd wil worden. Pas wanneer David in een jurk verschijnt besluit de andere trans man David als Kate aan te spreken. Dit lijkt me heel ongeloofwaardig. Transgender personen steunen elkaar. Iemand misgenderen (de verkeerde voornaamwoorden gebruiken) of gevallen van deadnaming (iemand bij zijn/haar oude naam noemen) zijn in deze community echt uit den boze.

Het stereotiepe meisje

De vraag is dan ook voor wie dit boek geschreven is. De gemiddelde cis lezer zal het boek openslaan en genieten van dit verhaal, zonder te beseffen dat er voor transgender personen problematische elementen in dit boek zitten. Wie is nou normaal? had een toffe manier kunnen zijn om niet-transgender-personen te laten wennen aan het gebruiken van de juiste voornaamwoorden, maar in plaats daarvan lijkt het te veel vanuit een binair-perspectief geschreven. De intentie van Lisa Williamson zal ongetwijfeld goed geweest zijn, maar als ik Goodreads mag geloven zijn veel trans jongeren teleurgesteld in dit boek.

Wat mij persoonlijk nog opviel is dat de personages behoorlijk vlak zijn. Beide transpersonages weten van kinds af aan dat ze trans zijn – terwijl dit in werkelijkheid in veel gevallen niet zo duidelijk is. De zoektocht naar de eigen genderidentiteit is zelden zo eenvoudig. Daarnaast is David erg meisjesachtig in alle aspecten: ze houdt van Project Runway, make-up en van bloemetjesjurken, speelde als kind het liefst met barbies, houdt van roze en is stiekem verliefd op Channing Tatum. Op deze manier onderstreept Williamson het stereotiepe van een meisje. Je kunt echter ook een meisje zijn en niet van barbies en bloemetjesjurken houden.

Wat ik echter wel erg fijn vond in het boek, is dat vriendschap centraal staat. Dat is weer eens wat anders dan alle Young Adult titels die over de liefde gaan.

Wie is nou normaal? is een Young Adult verhaal over een belangrijk onderwerp: het leven van een trans vrouw. Het getuigt van lef dat Lisa Williamson dit thema bespreekbaar wil maken. Haar boek leest als een trein, maar ze had wat mij betreft wat meer research mogen doen naar de trans community. In dit boek maakt Williamson namelijk een aantal cruciale fouten, waaronder misgendering en deadnaming. Ondanks het feit dat ze een verdienstelijke poging heeft gedaan (qua plot), denk ik dat dergelijke verhalen beter verteld kunnen worden door auteurs die zelf een transitie hebben doorgemaakt. Pas dan krijg je een écht inkijkje in de situatie.

Hoewel er een Nederlandse vertaling is verschenen, las ik The Art of Being Normal in het Engels.