Ottessa Moshfegh over vervreemding: “Iedereen is een alien”

Een jaar lang slapen. Niet werken, geen verplichte sociale bezoekjes en gewoon helemaal niets moeten. Het naamloze hoofdpersonage van Ottessa Moshfegh’s Mijn jaar van rust en kalmte gaat deze uitdaging aan. Ze denkt dat als haar cellen zich maar vaak genoeg vernieuwen, dit ervoor zal zorgen dat al haar herinneringen zullen verdwijnen. Alleen op deze manier denkt de protagonist een nieuwe start te kunnen maken. Over die nieuwe start, de wegen die hier naartoe leidden en de medicijnen waarmee ze zichzelf slapend probeert te houden, kwam Ottessa Moshfegh op donderdag 30 mei spreken in Passa Porta Bookshop. In een gesprek met Ruth Joos kwamen de bezoekers – in grote getale – heel wat te weten over deze 38-jarige schrijfster uit de Verenigde Staten.

Ottessa Moshfegh Eileen - Ottessa Moshfegh

Een carrière als schrijfster

In 2014 verscheen met McGlue het eerste werk van Ottessa Moshfegh op de markt. Een novelle waarin een man stomdronken ontwaakt in het ruim van zijn schip. Hij zit opgesloten. Er wordt beweerd dat hij Johnson, zijn beste vriend, heeft vermoord. Maar hij kan zich niets herinneren. Ottessa Moshfegh: “Toen ik negen was had ik echt geen idee dat ik schrijfster zou worden. Maar nu weet ik hoe de rest van mijn leven er ongeveer uit zal zien.”

Een jaar later volgde het echte debuut van Moshfegh: Eileen. Met deze roman, waarin de bejaarde Eileen Dunlop terugkijkt op haar leven, kwam ze meteen op de shortlist van de Man Booker Prize terecht. Ondertussen worden de boeken van Ottessa Moshfegh wereldwijd gelezen. “Dat is echt crazy. Er is zelfs een Koreaanse vertaling van Eileen. Ik kan het bijna niet geloven.”

Tegen het publiek: “Ik kan ook niet geloven dat jullie hier zijn”.

Ottessa Moshfegh leest voor

Er mag gelachen worden

Ottessa Moshfegh opent de avond in Passa Porta door een fragment te lezen uit Mijn jaar van rust en kalmte. Er wordt voluit gelachen in de zaal. Moshfegh: “Ik vergeet soms dat het ook een grappig boek is. In interviews ligt de nadruk vaak op het sombere gedeelte.”

Ook tijdens het gesprek heeft Moshfegh de lachers op de hand. Humor gaat hand in hand met haar persoonlijkheid. “Het is helemaal niet moeilijk om een grappig boek te schrijven. Je moet gewoon zo serieus proberen te schrijven dat het absurd wordt. Als je jezelf te serieus neemt, wordt het algauw grappig.”

Ottessa Moshfegh - boekenOttessa Moshfegh

Een nieuwe start

Het naamloze hoofdpersonage van Mijn jaar van rust en kalmte neemt zich voor een jaar te slapen. Ze wil vergeten wie ze is en een nieuwe start maken. Maar waarom? Al in het begin van het boek ontdekken we dat haar moeder zelfmoord heeft gepleegd, kort nadat haar vader overleed aan een ziekte. Dat gebeurt als de protagonist aan het studeren is. Als enig kind is ze nu ook nog eens een wees. “Het leven heeft een slechte indruk op haar gemaakt. Ze zou het graag uitwissen en opnieuw beginnen.”

Het hoofdpersonage had sowieso al een moeilijke band met haar ouders. Oftewel; ze groeide niet op in een liefdevolle thuissituatie. Dit maakt haar heel afstandelijk en soms zelfs emotieloos. “Ze heeft zich altijd alleen gevoeld. Maar nu is ze ook echt alleen.”

Mijn jaar van rust en kalmte is een cyclische vertelling. De protagonist neemt verschillende soorten pillen om in te slapen. Ze slaapt. Ze wordt wakker. Ze neemt pillen. Ze slaapt. Ze wordt wakker. Ze neemt pillen. “Ze wil veranderd worden, in plaats van zichzelf te veranderen. Ze is heel passief. Liggen, slapen en helemaal niets doen is de definitie van passiviteit. Maar op de een of andere manier wordt dat slapen juist een groot avontuur.”

Ottessa Moshfegh leest voor

De protagonist

Gedurende het aangename gesprek in Passa Porta stuiten Ruth en Ottesssa steeds op hetzelfde probleem: de hoofdrolspeelster van het verhaal heeft geen naam. Dus moeten ze het voortdurend over de protagonist hebben. “Ik kon geen goede naam voor haar bedenken. En aangezien ik in de eerste persoon enkelvoud schreef, noemt ze nooit haar eigen naam. Ik heb echt geprobeerd een passende naam te vinden. Maar er is er geen. Zij zou zichzelf nooit met een naam beschrijven.”

Het hoofdpersonage zonder naam ziet eruit als een supermodel. Dat is niet zonder reden. “Als ze oppervlakkige angsten over haar uiterlijk zou hebben, zou het haar meer in haar fysieke realiteit dwingen. Omdat ze er zo perfect uitziet, lijkt het bijna alsof ze niet echt is. Anders zou ze niet zo gemakkelijk in winterslaap glippen.”

Mijn jaar van rust en kalmte - Ottessa Moshfegh

Vervreemding en aliens

Het hoofdpersonage van Mijn jaar van rust en kalmte is niet het enige personage van Ottessa Moshfegh dat zich afzijdig houdt van de maatschappij. Ruth Joos neemt de term alienation (vervreemding) in de mond om de personages te duiden.

Ottessa Moshfegh: “Het is moeilijk om de juiste bewoording te vinden. Eenzaamheid is te sentimenteel. Vervreemding, alienation, betekent dat er ook niet-aliens zijn, die haar onderwerpen aan vervreemding.”

Moshfegh denkt even na. “Eigenlijk denk ik dat iedereen een alien is. Ik denk dat we allemaal anders zijn omdat we allemaal ons eigen subjectieve bewustzijn hebben.”

Heimwee naar een andere wereld - Ottessa MoshfeghOttessa Moshfegh

Heimwee naar een andere wereld

Eerder deze maand verscheen verhalenbundel Heimwee naar een andere wereld in het Nederlands. Chronologisch gezien werd dit boek eerder geschreven dan Mijn jaar van rust en kalmte. Ook deze bundel haalt de sombere kant van de mens naar boven.

“Mijn zus heeft Heimwee naar een andere wereld gelezen. Ze zei dat er een waarschuwing op het boek moest staan. Ik antwoordde: mijn naam staat er toch op. Daar moest ze wel om lachen.” Toch begrijpt Ottessa Moshfegh de bezorgdheid van haar zus. “Als mijn kleine zusje zo’n deprimerend boek zou schrijven, zou ik haar willen vragen of alles wel goed met haar gaat.”

Ruth Joos kruipt in de rol van grote zus. “Gaat het wel goed met je, Ottessa?”
“Absoluut.”

Ottessa Moshfegh
Volg mij op instagram om fotoverslagen van events te zien.

Meer leestips?

Schrijf je in voor de nieuwsbrief
en ontvang ongeveer maandelijks verse boekentips!