Meisje, vrouw anders: een blik op onze diverse maatschappij

Bernardine Evaristo won de Booker Prize 2019 met Girl, Woman, Other (naar het Nederlands vertaald als Meisje, vrouw, anders). Na het lezen van deze prachtige bundeling van verhalen kan ik alleen maar zeggen dat deze bekroning meer dan terecht is. Dit boek volgt het leven en de strijd van twaalf zeer verschillende personages. Meestal vrouwen, zwart en Brits. Ze vertellen de verhalen van hun familie, vrienden en geliefden, door het hele land en door de jaren heen. De verschillende verhaallijnen worden losjes met elkaar verbonden door een theaterstuk – op de After-party ontmoeten een aantal vrouwen elkaar in levende lijven. Anderen zijn door familiebanden of gedeelde ervaringen met elkaar verbonden. Een ingenieuze puzzel.

Vrouw-zijn in Groot-Brittannië

In Girl, Woman, Other maken we in ieder hoofdstuk maken we kennis met drie personages, die vaak een relatie met elkaar hebben. Het eerste hoofdstuk gaat bijvoorbeeld over de lesbische Amma, een theaterproducente met een polyamoreuze relatie, haar docher Yazz en haar ex-zakenpartner Dominique. Die laatste is naar de Verenigde Staten vertrokken voor een vrouw, maar kwam terecht in een zeer moeilijke relatie waarin ze mentaal mishandeld werd. Nadat Dominique eindelijk met haar partner wist te breken, besloot ze om in de VS te blijven wonen.

De rest van de verhalen spelen zich echter voornamelijk af in Groot-Brittannië. Je moet van dit boek geen actie verwachten of grote plotlijnen. Girl, Woman, Other lijkt eerder te gaan om een inkijkje te geven in de levens van deze vrouwen. Een terugkerend thema is hoe een situatie uit het verleden – Carole werd op 13-jarige leeftijd verkracht, Penelope ontdekt op 16-jarige dat ze geadopteerd is en Morgan besluit hun borsten te laten verwijderen – iemands levensloop bepaalt. Net als de levensloop van hun familie en vrienden.

she was an orphan
a bastard
unwanted
rejected

Vrouw-zijn door de jaren heen

Interessant is overigens ook dat de verschillende verhalen zich op verschillende momenten gedurende de geschiedenis plaatsvinden. Het verhaal van Hattie, een 10-jarig weesmeisje, speelt zich bijvoorbeeld af in Newcastle in het jaar 1905. Meer dan honderd jaar later, in 2017 om precies te zijn, bezoekt Morgan hun overgrootmoeder Hattie – die dan weer de dochter van Grace is.

Door vrouwen door de jaren heen aan het woord te laten zie je hoe de wereld enerzijds ontzettend is veranderd, maar dat verwachtingspatronen en stereotyperingen nooit ver weg zijn. Veel personages worden geconfronteerd met de druk van familie, vrienden of de maatschappij om aan bepaalde maatstaven te voldoen.

Shirley
was praised by the headmaster, Mr Waverly, as a natural teacher, with an easy rapport with the children, who goes above and beyond the call of duty, achieves excellent exam results with her exemplary teaching skills and who is a credit to her people
in her first annual job assessment
Shirley felt the pressure was now on to be a great teacher and ambassador
for every black person in the world

Vrouw-zijn en racisme

Bernardine Evaristo schuwt de grote thema’s niet. We krijgen te maken met verkrachtingen en racisme. Met armoede, verdriet en overspel. Veel personages zijn zoekende. Wie zijn ze en wie willen ze zijn? En vooral ook: wie zijn ze in de ogen van anderen?

Lennox returned to Leeds with the belief he could do better than his parents
he was a good student at secondary school but soon understood he was seen as a bad person outside it
an enemy of the nation on account of his skin colour
to be stopped and frisked by the cops, which began when he was twelve and looked fifteen, terrified when these grown men manhandled him in the street in front of everyone, tried hard not to cry, sometimes did

De manier waarop de auteurs haar personages en hun gevoelens omschrijft is fenomenaal. De personages zijn zo levensecht dat je ze bij wijze van spreken gewoon op straat zou kunnen tegenkomen. Bovendien is de woordkeuze en de schrijfstijl prachtig.

Girl, Woman, Other is een combinatie van Slam Poetry en literatuur. De lesbische liefde wordt gevierd, alsook de liefde tussen twee mannen en polyamoreuze relaties. Bernardine Evaristo beschrijft onze diverse maatschappij zoals deze is, met aandacht voor queer representatie en de strijd tegen racisme. De schrijfster is open-minded en vraagt van haar lezers hetzelfde. Een belangrijk, prachtig en bijzonder mooi boek van deze tijd.

Hoewel er een Nederlandse vertaling is verschenen, las ik Girl, Woman, Other in het Engels.