Weg naar huis: Familieverhaal over driehonderd jaar onderdrukking

Twee halfzussen, Effia en Esi, groeien apart van elkaar op in het achttiende-eeuwse Ghana. Effia wordt uitgehuwelijkt aan een Engelsman om vervolgens in weelde te leven. Esi wordt gevangengenomen, verkocht als slaaf en op de boot naar Amerika gezet. Weg naar huis vertelt over de levens van de nakomelingen van Effia en Esi in de daaropvolgende driehonderd jaar. Yaa Gyasi heeft hiermee een prachtig familieverhaal geschreven dat vele generaties overschrijdt en zich afspeelt op twee continenten. Het is het verhaal van de stammenstrijd en de slavernij in Ghana tot de Burgeroorlog in Amerika. Van de kolenmijnen in het zuiden van de Verenigde Staten tot de volksverhuizingen naar Manhattan in de twintigste eeuw. Een overdonderend debuut.

In mijn dorp is een gezegde over zussen die van elkaar zijn gescheiden. Ze zijn als een vrouw en haar weerspiegeling, gedoemd om elk aan een andere kant van de poel te blijven.

Een indrukwekkend familie-epos

Weg naar huis begint in het Ghana van de achttiende eeuw. Effia’s leven bij de Fante-stam krijgt een onverwachte wending wanneer haar stiefmoeder haar uithuwelijkt aan de Engelse slavenhandelaar James Collins. Hoewel dit niet het leven is dat Effia voor ogen had – ze was voorbestemd om vrouw van het stamhoofd te worden – leeft ze in welvaart binnen fort Cape Coast. De tot slaaf gemaakte personen die in de kerkers van het fort verblijven probeert ze op alle mogelijke manieren te negeren. Wat ze echter niet weet is dat haar eigen halfzus Esi, opgegroeid bij de Ashanti-stam, in deze kerkers terecht is gekomen. Vanuit het slavenfort Cape Coast wordt Esi verscheept naar Amerika, waar ze op een plantage tewerkgesteld wordt.

Beide vrouwen worden op een andere manier met slavernij geconfronteerd. Tegelijkertijd kennen ze allebei angst, verdriet en zorgen. Maar gelukkig verliezen ze nooit de hoop of hun doorzettingsvermogen. Hoewel de halfzussen niet van elkaars bestaan weten en elkaar nooit zullen ontmoeten, staan ze samen aan de oorsprong van een indrukwekkend familie-epos.

Nadat we in twee hoofdstukken kennis hebben gemaakt met Effia en Esi, neemt Yaa Gyasi een sprong in de tijd. In de volgende hoofdstukken komen de kinderen van de halfzussen aan bod en zo leren we de familie generatie na generatie kennen. Elk hoofdpersoon staat slechts één hoofdstuk centraal, dus lezen we vaak over zijn/haar belangrijkste levensgebeurtenis. Bijvoorbeeld een bijzonder voorval uit hun jeugd of de ontmoeting met de liefde van hun leven. Altijd is er echter aandacht voor de historische situatie waarin dit personage zich bevindt. Klinkt ingewikkeld? Gelukkig begint het boek met een stamboom waarin je alle personages gemakkelijk terug kunt vinden.

Driehonderd jaar onderdrukking

Weg naar huis vertelt een geschiedenis van driehonderd jaar onderdrukking waarin de afstammelingen van Effia en Esi worden gevolgd. Enerzijds lees je over de Ghanese familietak (de nazaten van Effia) en anderzijds over de Amerikaanse familietak (de kinderen en kleinkinderen van Esi). Hoewel het verhaal zich op twee continenten afspeelt, zijn er ook veel overeenkomsten. We lezen over slavernij, onderdrukking en racisme. Tegelijkertijd krijg je een inkijkje in de Ghanese cultuur, met haar rituelen en het belang van familie. Wanneer Gyasi met haar kroniek de eenentwintigste eeuw bereikt, laat ze zien dat ook in hedendaags Amerika nog veel ongelijkheid heerst tussen zwart en wit. De slavernij is misschien afgeschaft, maar klinkt nog altijd door in het heden.

Wie de macht heeft, bepaalt het verhaal. Bij geschiedenis moet je je dus altijd afvragen: Wiens verhaal krijg ik níét te horen? Wiens stem is onderdrukt om deze stem ruimte te geven?

Ondanks de vele personages leest Weg naar huis vlot en worden alle personages voldoende uitgediept. Wat overigens niet wegneemt dat je met sommigen van hen graag nog meer tijd zou willen doorbrengen.

Weg naar huis is een ontroerend familieverhaal dat zich uitstrekt over acht generaties, twee continenten en driehonderd jaar. Yaa Gyasi toont in deze meesterlijke debuutroman aan hoe het slavernijverleden nog altijd doorklinkt in de hedendaagse maatschappij. Naast zware thema’s als slavernij en racisme, heeft de auteur ook aandacht voor de liefde en de kracht van familie.