Waarom ik niet meer met witte mensen over racisme praat: een belangrijk betoog

Wat betekent het om niet wit te zijn in een wereld waarin wit zijn als vanzelfsprekend wordt ervaren? Reni Eddo-Lodge gaat op zoek naar de historische oorzaken van racisme. Ze toont aan hoe ongelijkheid tussen wit en niet-wit in onze samenleving werkt. Racisme vind je in de politiek, op straat en in onze popcultuur. De auteur legt de vinger op de zere plek en laat zien hoe zwarte mensen dag in dag uit geconfronteerd worden met racisme. Ze legt uit hoe onze samenleving dergelijk racisme structureel in stand houdt – een pijnlijke, maar eerlijke vaststelling. Door het lezen van Waarom ik niet meer met witte mensen over racisme praat (Why I’m No Longer Talking To White People About Race) heb ik ontzettend veel geleerd. Over racisme, white privilege, het feminisme en de geschiedenis van people of colour in de UK. Mijn exemplaar hangt vol met post-its.

Van blog tot boek

In 2014 publiceerde Reni Eddo-Lodge een blogpost met de titel Why I’m No Longer Talking To White People About Race. Dat artikel ging viraal. Ondanks de titel heeft Eddo-Lodge vanaf dat moment juist ontzettend vaak met witte mensen gepraat over ras. Uiteindelijk leidde het succes van haar blogpost en al deze gesprekken tot de publicatie van dit boek. Hoewel Waarom ik niet meer met witte mensen over racisme praat geen academische invalshoek heeft, heeft Eddo-Lodge haar research absoluut gedaan. Ze schrijft over de geschiedenis van slavernij en racisme in Groot-Brittannië. Een onderwerp dat veel te weinig aandacht krijgt in het Britse onderwijs. Daarnaast legt de auteur een aantal belangrijke kernbegrippen uit, zoals structureel racisme en white privilege. Ook gaat Eddo-Lodge in op de manier waarop ras en klasse met elkaar verweven zijn en laat ze zien dat er binnen het feminisme veel te weinig aandacht is voor vrouwen van kleur. Tot slot geeft ze advies hoe je als wit persoon kunt bijdragen aan de strijd tegen racisme.

I don’t want white guilt. Neither do I want to see white people wasting precious time profusely apologising rather than actively doing things. No useful movements for change have ever sprung out of fervent guilt.
Instead, get angry. Anger is useful. Use if for good. Support those in the struggle, rather than spending too much time pitying yourself.

Racisme is namelijk een groot probleem. Het is een systeem van onderdrukking, een samensmelting van vooroordelen en macht. Het gaat lang niet alleen om de diepgewortelde angst voor massamigratie of een ranzige discussie over een zwarte James Bond of een zwarte Hermelien Griffel. Discriminatie vind je ook terug bij welmenende, tolerante burgers. Om structureel racisme tegen te gaan moeten we er ons in de eerste plaats bewust van worden dat het bestaat. En daarbij helpt dit boek zeker.

That some Harry Potter fans struggled to imagine a black Hermione meant that they couldn’t imagine little black girls as precocious, intelligent, logical know-it-alls with hearts of gold. It’s a shame that they couldn’t imagine quiet, unassuming black middle-class parents who work as dentists. It’s sad that blackness in their heads is stuck in an ever-repetitive script, with strict parameters of how a person should be. The imaginations of black Hermione’s detractors can stretch to the possibility of a secret platform at King’s Cross station that can only be accessed by running through a brick wall, but they can’t stretch to a black central character.

Een persoonlijke aanklacht

Waarom ik niet meer met witte mensen over racisme praat is een persoonlijke aanklacht tegen racisme. Reni Eddo-Lodge haalt voorbeelden aan uit haar eigen leven . Ze vertel hoe ze op televisie enkel zwarte sidekicks en badguys zag en hoe personages in boeken enkel zwart kunnen zijn als het expliciet vermeld wordt. Mensen gaan er anders automatisch vanuit dat het om een wit personage gaat.

When I was four, I asked my mum when I would turn white, because all the good people on TV were white, and all the villains were black and brown. I considered myself to be a good person, so I thought that I would turn white eventually. My mum still remembers the crestfallen look on my face when she told me the bad news.

Reni Eddo-Lodge verbindt haar persoonlijke ervaringen in Waarom ik niet meer met witte mensen over racisme praat met case studies over de achtergestelde positie van minderheidsgroepen in Groot-Brittannië. Zo haalt ze diverse cijfers aan die structureel racisme onderstrepen. Uit een onderzoek uit 2016 blijkt bijvoorbeeld dat bijna zeventig procent van de professoren die lesgeven aan Britse universiteiten blanke mannen zijn. “Dit is een indicatie van hoe universiteiten denken dat intelligentie eruit ziet.” De combinatie van persoonlijkheid en research maakt het boek een authentiek. Bovendien krijg je hierdoor nergens het gevoel door een academische tekst heen te moeten ploeteren. Haar taalgebruik is juist erg vlot en assertief. Geen woord is te veel in deze rake aanklacht.

Niet alle witte mensen

De titel van dit interessante non-fictie boek krijgt in het boek overigens nog enige nuancering. De titel geldt namelijk niet voor alle witte mensen. Het is niet zo dat Reni Eddo-Lodge helemaal niet meer met witte mensen om de tafel wil gaan. Ze wil echter niet praten met mensen die direct in de verdediging schieten. Met mensen die een gesprek over ras zien als een persoonlijke bedreiging. En al helemaal niet met mensen die het bestaan van structureel racisme ontkennen.

Wanneer ik bij wijze van experiment in Google Translate de titel van dit boek typ – Why I’m No Longer Talking To White People About Race – wordt dit vertaald als ‘Waarom ik niet meer met blanken over ras praat’. Het feit dat white people vertaald wordt als ‘blanken’ is een voorbeeld van hoe systemen werken. Het gebruik van het woord blank tegenover zwart onderstreept het superioriteitsgevoel van witte mensen. Wanneer ik White in de titel vervang door Black, heeft Google Translate het opeens wel over zwarte mensen. Dit is een voorbeeld van een onevenwichtigheid, wat mij betreft zelfs een voorbeeld van racisme. Google is niet zo objectief als vele mensen denken.

🎧 Tip! Luister zeker ook naar de podcast About Race van Reni Eddo-Lodge.

Een bondgenoot in de strijd tegen racisme

Reni Eddo-Lodge wil de witte lezer overigens in geen geval een schuldgevoel aanpraten. Ze vraagt in Waarom ik niet meer met witte mensen over racisme praat om zelfreflectie. Wees je ervan bewust dat je wit bent en dat je bepaalde privileges geniet. En vooral: praat met andere witte mensen over racisme. Zwijgen is geen optie. Wie zwijgt blijft hangen in zijn privileges in plaats van te strijden tegen de racistische samenleving. Dat strijden tegen racisme is namelijk iets wat we samen doen. En er is nog veel werk aan de winkel.

Naar aanleiding van dit inspirerende boek vroeg De Standaard een zwarte journalist (Melat Gebeyaw ­Nigussie) en een witte journalist (Tom Naegels) een briefwisseling op te starten. Mijn haren gingen recht overeind staan toen Tom Naegels schreef dat hij als witte man aan de zijlijn blijft staan, omdat racisme opgelost moet worden door de mensen die er onder gebukt gaan. Net als dat feminisme volgens hem door vrouwen gedragen moet worden en LGBTQ-rechten door henzelf moeten worden bevochten. Ik denk niet dat de beste meneer het boek van Reni Eddo-Lodge van begin tot eind gelezen heeft – en anders wentelt hij zich wel heel diep in zijn white privilege. Persoonlijk ervaart hij geen probleem met racisme, dus hoeft hij er niets aan te doen. Terwijl Waarom ik niet meer met witte mensen over racisme praat juist duidelijk laat zien dat witte mensen bondgenoten moeten zijn in de strijd tegen racisme. Dat dit een structureel probleem is voor iedereen.

Melat Gebeyaw ­Nigussie dient hem van repliek. En beter kan ik het niet verwoorden: “Het is niet ‘mijn strijd’ en jij bent geen waarnemer aan de zijlijn. Het is onze strijd en jouw bijdrage is onontbeerlijk. Achteroverleunen en hopen dat zij die vechten voor een meer rechtvaardige samenleving het halen is zo’n zwak argument. Of je het nu wil of niet, met wit privilege komt witte verantwoordelijkheid.” Ik hoop oprecht dat niet alle witte mensen zich in dit privilege blijven wentelen. En hopelijk kan het boek van Reni Eddo-Lodge bijdragen aan een positieve verandering.

Waarom ik niet meer met witte mensen over racisme praat is een aanklacht tegen structureel racisme in onze maatschappij. Een oproep om hier tegen te vechten. Ik vind dit een ontzettend belangrijk boek, zeker voor witte mensen. Sta je er weleens bij stil hoeveel privileges je eigenlijk hebt, puur op basis van je huidskleur? Ben jij een bondgenoot in de strijd tegen racisme? Of kijk je liever de andere kant op als iemand zijn / haar betoog begint met “Ik ben geen racist, maar …”. Door dit boek te lezen heb je nieuwe handvatten in handen om dergelijke mensen van repliek te dienen. Een aanrader.

Hoewel er een Nederlandse vertaling is verschenen, las ik Why I’m No Longer Talking To White People About Race in het Engels.